GLAM/Konferencja Muzeum Cyfrowe

Konferencja

Konferencja była podsumowaniem projektu Faras w Wikipedii w drugą rocznicę otwarcia nowej Galerii Faras w Muzeum Narodowym w Warszawie. Jednocześnie rok doświadczeń współpracy Muzeum z Wikimediami oraz pierwszy w Polsce udany program rezydencyjny stały się punktem wyjścia do szerszej dyskusji o dobrych praktykach digitalizacyjnych, otwartym udostępnianiu zasobów instytucji kultury użytkownikom i otwartości instytucji na udział odbiorców w tworzeniu wiedzy o kulturze.

Zaprezentowany został projekt realizowany w MNW – z punktu widzenia Wikimediów i z punktu widzenia Muzeum – a następnie przedstawione zostały różnorodne prezentacje o powyższych zagadnieniach – wszystkie powiązane tematycznie z Wikimediami, problematyką wolnych licencji i swobodnego dostępu do zasobów cyfrowych. Dodatkowo przedstawione zostały programy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego związane ze wsparciem działań digitalizacyjnych i ponownego wykorzystania zbiorów. Konferencji towarzyszyła tematyczna publikacja.

Uczestnikami konferencji było prawie 130 pracowników bibliotek i muzeów, instytutów kultury i innych organizacji, m.in. Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum POLIN, Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Azji i Pacyfiku i wielu innych większych i małych instytucji. Niektórzy z gości opublikowali krótkie relacje z wydarzenia:

Prezentacje

Faras w Wikipedii

fragment wykładu dr Aleksandry Sulikowskiej

Maria Drozdek (Wikimedia Polska) i dr hab Aleksandra Sulikowska (MNW) zaprezentowały ideę, plan i rezultaty projektu Faras w Wikipedii realizowanego w 2016 roku. Maria Drozdek przedstawiła projekt od strony praktycznej, koncentrując się na przyjętym systemie pracy z wolontariuszami i prezentując jego rezultaty widoczne obecnie w Wikipedii i Wikimedia Commons (a także Wikidata); opowiedziała również o wcześniejszych działaniach wolontariuszy, którzy rozwijali nowe treści w Wikipedii wokół wystawy czasowej 'Mistrzowie Pastelu'.

Dr hab. Aleksandra Sulikowska przedstawiła projekt od strony pracownika merytorycznego instytucji muzealnej, opowiadając o swojej roli w projekcie jako recenzentki artykułów pisanych przez wolontariuszy, którzy z jednej strony musieli sprostać nauce posługiwania się narzędziami edycyjnymi Wikipedii, z drugiej – redagować teksty artykułów tak, aby przekazywały one jak najlepiej informacje o historii i eksponatach w galerii Faras i były zrozumiałe dla wszystkich czytelników encyklopedii. Dr Sulikowska mówiła o zmianie perspektywy badacza czy naukowca, jaką przynosi uczestnictwo w projekcie mającym na celu tworzenie artykułów do encyklopedii. Projekt tego rodzaju wymaga, aby skoncentrować się na tworzeniu przystępnych, klarownych, zorganizowanych treści.

W projekcie Faras powstały artykuły rozbudowane, bardzo dobrze napisane i ilustrowane archiwalnymi zdjęciami z wykopalisk w Faras - co przedstawione zostało na przykładzie różnic pomiędzy starszymi a nowszymi wersjami artykułu o prof. Kazimierzu Michałowskim oraz nowo napisanym artykule o konserwacji malowideł w Muzeum Narodowym. Kustosz kolekcji nubijskiej podkreśliła, że obecność nowych treści w Wikipedii i zdjęć w Wikimedia Commons daje szansę na dalszą popularyzację wiedzy o nich.

Dr Sulikowska prezentuje artykuł o konserwacji malowideł
Tekst dr Sulikowskiej w publikacji towarzyszącej

Muzeum Narodowe w Warszawie i otwarte udostępnianie zbiorów

Wikipedyści w instytucji kultury - wypowiedź dr Piotra Rypsona

Karolina Tabak zaprezentowała pozytywne efekty otwartego udostępniania reprodukcji przez Muzeum Narodowe w Warszawie, jakie widoczne są w statystykach oglądalności plików cyfrowych w serwisie Cyfrowe MNW. Dobrą strategią popularyzacji dóbr kultury online jest tworzenie wielu kanałów dostępowych do zbiorów i umożliwienie użytkownikom korzystania z nich poprzez różnorodne serwisy – zarówno te komercyjne czy 'zamknięte', jak i te 'otwarte'. Udostępnianie zbiorów cyfrowych w sposób otwarty zapewnia jednak – zdaniem Kierownik Działu Digitalizacji MNW – możliwość "animowania" kolekcji, zaproszenia odbiorców do pracy z nimi (poprzez edytowanie/ilustrowanie Wikipedii czy remiksowanie domeny publicznej), oraz szeroki obieg zbiorów, które mogą dotrzeć do odbiorców zagranicznych, co powiększa grono odbiorców treści oferowanych przez instytucje.

Karolina Tabak podkreśliła, że obecne w artykułach pliki cyfrowe z kolekcji MNW są wyświetlane ponad 2,5 mln razy w miesiącu przez użytkowników z całego świata, a statystyki odwiedzin serwisu CMNW wskazują, że od 2015 roku, w którym MNW rozpoczęło udostępnianie plików, znacząco wzrosła liczba odwiedzin tego serwisu.

Współpraca z Wikimedia Polska (w tym projekt Faras, publikacja 'Otwarte projekty cyfrowe' oraz konkurs Europeana Art History Challenge) była również tematem prezentacji Karoliny Tabak podczas konferencji Europeana Network Association AGM 2016.

Prezentacja Karoliny Tabak w serwisie SlideShare

Karolina Tabak
Prezentacja Karoliny Tabak
Agata Krawczyk

Programy MKIDN jako narzędzie wsparcia dla rozwoju muzeów cyfrowych

Agata Krawczyk (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) przedstawiła programy MKiDN wspierające rozwój digitalizacji zbiorów GLAM i dalsze wykorzystanie digitalizowanych kolekcji. Krótko omówione zostały dotychczasowe rezultaty digitalizacji w publicznych instytucjach oraz przedstawione plany wsparcia projektów opartych o zbiory cyfrowe w nadchodzących latach.

Otwarte projekty w instytucjach kultury

Marta Moraczewska przedstawiła skrótowo możliwości, jakie daje instytucjom kultury otwarte udostępnianie zbiorów cyfrowych w sposób otwarty za pośrednictwem Wikimedia Commons na przykładzie MNW, Państwowego Muzeum Etnograficznego oraz rozpoczętej współpracy z Narodowym Muzeum Morskim. Przedstawione zostały możliwości, jakie daje infrastruktura w Wikimedia Commons, statystyki oglądalności i statystyki użycia plików w serwisach Wikimediów, rola wolontariuszy w życiu kulturalnym wokół instytucji, i możliwości dalszego rozwoju otwartych projektów cyfrowych takie jak współpraca pomiędzy instytucjami. Podkreśliła też, że otwarte udostępnianie ma szansę stać się elementem codziennej pracy działów cyfrowych instytucji.

Prezentacja w Wikimedia Commons

Otwarte projekty w instytucjach kultury - prezentacja
Otwarte projekty w instytucjach kultury - prezentacja

GLAMwiki & WiR: A view from 2016

W swojej prezentacji Liam Wyatt opowiedział o historii stanowiska Wikipedysty rezydenta w instytucjach na świecie i rozwoju kultury współpracy z aktywistami Wikimediów. Zauważył, że Wikipedia jest projektem wyjątkowym przez swój niekomercyjny i edukacyjny charakter. Prezentacja dotyczyła także nowych form współpracy pomiędzy różnorodnymi instytucjami a wolontariuszami oraz obecnie rozwijanych narzędzi (takich, jak Wikidane, narzędzia do wizualizacji czy łączenia danych, mapy i inne) – nowe projekty mogą poszerzyć skalę oddziaływania realizowanych otwartych projektów. Liam Wyatt mówił również o rosnącym społecznym zapotrzebowaniu na dobrej jakości otwarte zasoby – oznacza ono, że wikipedyści są potrzebni, a otwarte udostępnianie zbiorów powinno stać się kolejnym rutynowym działaniem pracowników instytucji GLAM.

GLAMwiki & WiR – prezentacja Liama Wyatta w serwisie SlideShare

Liam Wyatt
GLAMWiki & WiR - prezentacja

Instytucje kultury na rzecz otwartego internetu

Czy rezultaty przeprowadzonych dotąd w Polsce projektów digitalizacyjnych są wykorzystywane? Jak wygląda społeczna świadomość dostępności cyfrowych dóbr kultury? Czy media społecznościowe powinny być pierwszym kanałem udostępniania zasobów instytucji kultury? – te i inne pytania postawił Marcin Wilkowski, podkreślając "pozytywną dominację" Wikipedii jako serwisu niekomercyjnego i funkcjonującego nie na rynkowych zasadach, a dla swobodnej wymiany wiedzy, o którą coraz trudniej w dzisiejszej rzeczywistości zdominowanej przez mentalność wymiernych transakcji.

Marcin Wilkowski
Plik:Marcin Wilkowski - slajd (fragment prezentacji).jpg

Projekt:model do składania

Klara Sielicka-Baryłka przedstawiła założenia i praktyczne aspekty projektów etnograficznych opartych na współpracy pomiędzy etnografami-badaczami a wikipedystami. Projekt "Rok obrzędowy z Wikipedią" był pierwszym z dwu projektów realizowanych w grupie łączącej wikipedystów, pracowników Muzeum i stałych wolontariuszy (studentów) i opartych o wyjazdy terenowe oraz wspólne, zdalne edytowanie zdjęć oraz ładowanie do Wikimediów zarejestrowanych filmów i zdjęć. Klara Sielicka przedstawiła również problemy, jakie wiążą się z realizacją projektu w terenie oraz współpracą z wolontariuszami, harmonogramem i realizacją początkowych założeń; podkreśliła również ogromną wagę osobistych twórczych relacji między ludźmi, jakie są nawiązywane w ramach działań projektowych. Podobnie, jak wielu innych prelegentów Klara Sielicka zwróciła uwagę na fakt, że otwarty charakter projektów Wikimediów pozwala pracy muzealników i naukowców funkcjonować w obiegu i dalej służyć ludziom po zakończeniu wystawy, projektu czy grantu.

Zbiory cyfrowe w praktyce

Prezentacja Mikołaja Machowskiego (Dział Dokumentacji wizualnej MNW) dotyczyła dobrych praktyk w zakresie technicznych właściwości zasobów cyfrowych udostępnianych użytkownikom. Pliki zbyt małe, słabej jakości lub wykonane dawno, za pomocą przestarzałego sprzętu, lub te załadowane do sieci przez użytkowników (np. skany z albumów) często nie spełniają potrzeb współczesnych użytkowników i w rezultacie nie są przez nich wykorzystywane. Biblioteki mediów takie, jak Wikimedia Commons, umożliwiają udostępnianie użytkownikom Internetu dużych plików, co – w połączeniu z metadanymi – pozwala użytkownikom faktycznie skorzystać z najwyższej jakości zbiorów z domeny publicznej.

We're better together

More Real than Reality Itself, Royal Armoury, Skokloster Castle and the Hallwyl Museum

Karin Nilsson z działu zbiorów cyfrowych zespołu muzeów Swedish Royal Armoury, Skokloster Castle and the Hallwyl Museum (LSH) w Sztokholmie przedstawiła proces pełnego udostępnienia kolekcji zespołu 3 muzeów na w pełni twartych zasadach oraz korzystne dla tej instytucji rezultaty tego procesu. Muzea LSH udostępniają wszystkie dotąd zdigitalizowane obiekty w najwyższej rozdzielczości w Wikimedia Commons, organizują editathony i wykorzystują kody QR na wystawach.

Karin Nilsson

GLAM and Wikipedians: two communities in collaboration

Andy Mabbett mówił o korzyściach, jakie obecność zasobów instytucji kultury w Wikimediach przynosi użytkownikom Internetu oraz często nieprzewidzianych sposobach wykorzystania zbiorów przez użytkowników (ilustrowanie artykułów, tworzenie nowych artykułów, łączenie informacji ze sobą dzięki Wikidanym, tworzenie szablonów, kontrola autorytatywna, QRpedia). Zaznaczył również, że udostępnianie treści odbywać się może na różnorodne sposoby i zależy od specyfiki instytucji i jej możliwości.

Co wiemy o otwartych i otwierających się instytucjach kultury?

Aleksandra Janus przedstawiła wyniki wywiadów prowadzonych wśród pracowników polskich instytucji kultury w ramach badania Otwartość w instytucjach kultury będącego częścią europejskiej inicjatywy OpenGLAM Benchmark Survey. Aleksandra Janus podkreśliła potrzebę szkoleń z zakresu kompetencji cyfrowych i wdrażania otwartości w praktyce zgłaszaną przez pracowników instytucji.

Aleksandra Janus

Innowacja a dostępność. Problemy i rozwiązania

W panelu dyskusyjnym na zakończenie spotkania udział wzięli Dr Piotr Rypson, Tomasz Ganicz, Maria Świerżewska-Franczak (Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki) oraz Aleksandra Janus. Jak zauważył dr Rypson, rosnące potrzeby 'cyfrowych odwiedzających' będą najprawdopodobniej oznaczać włączenie otwartego udostępniania cyfrowych zbiorów GLAM w codzienne działania pracowników instytucji kultury. Maria Świerżewska zaznaczyła, że feeback i uczestnictwo użytkowników w życiu kulturalnym za pośrednictwem zbiorów cyfrowych ma znaczenie nawet wtedy, jeśli jest ograniczony do niewielkiej liczby zaangażowanych osób. Uczestnicy panelu rozmawiali również o granicach udostępniania – bardziej, niż prawo autorskie, istotnym ograniczeniem bywają kwestie humanitarne (na przykład w przypadkach fotografii historycznej przemocy). Podkreślono, że prawo autorskie nie powinno jednak być wykorzystywane jako fasadowa bariera uniemożliwiająca użytkownikom korzystanie ze wspólnych dóbr kultury.

Zdjęcia i prezentacje

Zdjęcia i prezentacje znajdują się w kategorii Muzeum Cyfrowe 2016. Niektóre prezentacje i klipy wideo zostaną jeszcze dołączone.

Uchwała i rozliczenie

Konferencja została zorganizowana wspólnie przez MNW i Stowarzyszenie Wikimedia Polska – uchwałami Zarządu UZ 2016-34 i UZ 2016-39. Rozliczenie konferencji zostało przesłane do wiadomości Zarządu i Biura Stowarzyszenia.

W konferencji wzięli udział wikipedyści: Gytha, Halibutt, Polimerek, Lantuszka, Klarqa, Luklsok, Marta Malina, Aegis Maelstrom, Wittylama, pigsonthewing.