Biuletyn Informacji Publicznej

Wikiksiążki/Chopin/pl

Wikimedia Polska, polski partner Fundacji Wikimedia.
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
o projekcie część polska część angielska część niemiecka część francuska część rosyjska FAQ
Chopin w Wikipedii
Chopin w Wikipedii

ZROBIONE

Cytat[edytuj | edytuj kod]

należy wybrać jeden z dostępnych cytatów w serwisie Wikicytaty w danym języku

  • pl
  • Wobec faktu, że w październiku Chopin praktycznie nie zejdzie z estrady (konkurs, cykle koncertów), a wszystkie produkcje będą tam drobiazgowo recenzowane i oceniane, moim zdaniem najlepiej zaprezentowałby się raczej mało znany cytat: Wolę Szopena, dolatującego przez okno, na ulicy, niż Szopena ze wszystkimi szykanami na koncertowej estradzie (Witold Gombrowicz, "Dzienniki"). Grzegorz z Nyssy 12:38, 1 wrz 2010 (CEST)[odpowiedz]

Fryderyk Chopin[edytuj | edytuj kod]

Fryderyk Franciszek Chopin (ur. 22 lutego lub 1 marca 1810 w Żelazowej Woli, zm. 17 października 1849 w Paryżu) – polski kompozytor i pianista.

Przedstawiciel muzyki okresu romantyzmu, nazywany poetą fortepianu. U źródeł jego twórczości leżała wrażliwość artystyczna oraz umiejętność czerpania wzorców z polskiej muzyki ludowej. Jego przyjaciółką i towarzyszką życia była pisarka George Sand.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Kalendarium
22 lutego lub 1 marca 1810 W Żelazowej Woli ok. godz. 18 rodzi się Fryderyk Franciszek Chopin
23 kwietnia 1810 Chrzest Fryderyka w Kościele pw. św. św. Rocha i Jana Chrzciciela w Borchowie
wrzesień 1810 Przeprowadzka rodziny Chopinów do pałacu Saskiego w Warszawie
1816 Pierwsze lekcje gry na fortepianie
1817 Pierwszy wydany drukiem utwórPolonez g-moll
24 lutego 1818 Pierwszy publiczny występ na koncercie dobroczynnym
1822 Pierwsze lekcje kompozycji
1823 Rozpoczęcie nauki w Liceum Warszawskim
1825 Fryderyk gra przed Aleksandrem I Romanowem
1826 Zakończenie nauki w Liceum Warszawskim oraz początek nauki w Szkole Głównej Muzyki
10 kwietnia 1827 Umiera najmłodsza siostra Fryderyka – Emilia
1827 Przeprowadzka Chopinów do pałacu Czapskich w Warszawie
1828 Pierwsza podróż zagraniczna – wyjazd do Berlina
lipiec 1829 Zakończenie nauki w Szkole Głównej Muzyki
17 marca 1830 Pierwszy biletowany koncert (Teatr Wielki w Warszawie)
11 października 1830 Koncert "pożegnalny" (Teatr Wielki w Warszawie)
2 listopada 1830 Wyjazd z Warszawy
5 listopada 1830 Wyjazd z Kalisza, opuszczenie Polski
10 września 1831 Przyjazd do Paryża
7 grudnia 1831 Robert Schumann publikuje w "Allgemeine Musikzeitung" artykuł "Ein Werk II" – recenzję Wariacji op. 2 (Panowie czapki z głów, oto geniusz)
26 lutego 1832 Pierwszy koncert w Paryżu (w Salle Pleyel)
styczeń 1833 Chopin zostaje członkiem Towarzystwa Literackiego w Paryżu
1836 Zaręczyny z Marią Wodzińską. W lecie pierwsze spotkanie z George Sand
1837 Odrzucenie przez kompozytora tytuł "Pierwszego pianisty Jego Cesarskiej Wysokości Cara Rosji". Powoduje to utracenie możliwości powrotu do Królestwa Polskiego. Zerwanie zaręczyn z Wodzińską
koniec 1838 Wyjazd z Sand i jej dziećmi na Majorkę
kwiecień 1839 Powrót z Majorki
3 maja 1844 Umiera ojciecMikołaj
lipiec 1847 Koniec znajomości z Sand
16 lutego 1848 Ostatni koncert w Paryżu (w Salle Pleyel)
19 kwietnia 1848 Wyjazd z Jane Stirling do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
listopad 1848 Powrót do Paryża
17 października 1849 Około godziny 2 w nocy w Paryżu umiera Fryderyk Franciszek Chopin
30 października 1849 Nabożeństwo żałobne w Kościele de la Madeleine w Paryżu i pogrzeb na Cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu.

Narodziny[edytuj | edytuj kod]

Chopin urodził się (wedle legendy przy grze swojego ojca na skrzypcach) w jednej z dworskich oficyn hrabiego Fryderyka Skarbka, w której mieszkała rodzina Mikołaja i Justyny. Na chrzcie nadano mu imiona Fryderyk Franciszek (na cześć ojca chrzestnego i zapewne dziadka – François). W księdze metrykalnej z kościoła w Brochowie jako chrzestni widnieją Franciszek Grembecki ze wsi Ciepliny wraz z panną Anną Skarbkówną, hrabianką z Żelazowej Woli. Sami Chopinowie jako chrzestnego zwyczajowo traktowali młodego hrabiego Fryderyka Skarbka oraz jego rok młodszą siostrę Annę Emilię.

Data urodzenia Chopina budzi kontrowersje. W księdze chrztów w kościele parafialnym w Brochowie podany jest dzień 22 lutego[1]. Prawdopodobnie jest to błąd organisty, do którego kompetencji należały m.in. kwestie prowadzenia dokumentacji. Być może dopiero kilka tygodni po urodzeniu dziecka zgłoszono ów fakt u księdza[2]. Fryderyk i jego rodzina jako poprawny dzień zawsze podawali 1 marca[3] – taką też datę podał Fryderyk osobiście, gdy w styczniu 1833 został członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Mimo że rejestr parafii nie był w owych czasach formalnie aktem urodzenia, spór co do daty urodzenia istnieje do dzisiaj. Wątpliwości nie budzi natomiast rok urodzenia, choć zdarzały się sytuacje, w których rodzina dodawała Fryderykowi jeden rok życia – dotyczyło to pojawienia się informacji w prasie lub występów publicznych.

Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]

Około połowy 1810 Mikołaj i Justyna wraz z dziećmi przenieśli się do Warszawy do pałacu Saskiego, w którym mieściło się Liceum Warszawskie, gdzie Mikołaj miał uczyć języka francuskiego. Przeprowadzka wynikała prawdopodobnie z pogarszającej się sytuacji finansowej Skarbków. Hrabia prowadził hulaszczy tryb życia i popadał w długi, a po rozwodzie z Ludwiką (1807) uciekł z Księstwa Warszawskiego w Poznańskie. Również dorastające dzieci Skarbków nie wymagały już opieki guwernera. Prawdopodobnie Mikołaj myślał o przeprowadzce do stolicy jeszcze przed urodzeniem się syna. Po wyjeździe na stałe do Warszawy Chopinowie utrzymywali bliskie kontakty z rodziną Skarbków, Fryderyk jeździł tam na wakacje, a młody Fryderyk Skarbek wydał pierwsze polonezy Chopina.

Na przełomie czwartego i piątego roku życia Chopin rozpoczął naukę gry na fortepianie, początkowo u swej matki. W 1816 zaczął brać lekcje u przyjaciela swojego ojca, Wojciecha Żywnego. Bardzo szybko się uczył. 27 listopada 1831 Mikołaj pisał do Fryderyka: Technika gry zabrała Ci bardzo niewiele czasu [...]. Twoje palce mniej się natrudziły niż umysł [...] inni trawili całe dni, przebierając palcami po klawiaturze, Ty [...] rzadko spędzałeś przy niej godzinę[4].

Żywny sam nie był wybitnym muzykiem, a zdolnego i pojętnego ucznia uczył techniki palcowania i tradycyjnego ułożenia ręki. Podczas lekcji koncentrował się głównie na zaznajamianiu ucznia z dziełami muzyki barokowej i klasycznej oraz objaśnianiu budowy utworów fortepianowych Johanna Sebastiana Bacha, Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta oraz (w mniejszym stopniu) Johanna Nepomuka Hummla. Pozostałością po tej niekonwencjonalnej edukacji było zamiłowanie Fryderyka do dawnych kompozytorów. Następnym nauczycielem Fryderyka był, pochodzący – tak samo jak Żywny – z Czech, Wilhelm Wacław Würfel.

Przed ukończeniem 7 roku życia Chopin był już autorem kilku drobnych kompozycji (były to polonezyforma muzyczna polskiej muzyki fortepianowej, która wraz z wychowaniem muzycznym Żywnego oraz modną w owym czasie operą w stylu włoskim składała się na atmosferę muzyczną, w jakiej dorastał Fryderyk), które pomagali zapisywać mu Żywny oraz ojciec. W tym okresie liceum przeniesiono z dotychczasowej siedziby w Pałacu Saskim do Pałacu Kazimierzowskiego przy Krakowskim Przedmieściu, a Chopinowie zamieszkali w prawej oficynie pałacu na drugim piętrze, za sąsiadów mając m.in. Lindego, Brodzińskiego i Kolberga z synami[5]. Hrabia Skarbek, w okresie swojego pobytu w Polsce, stał się jednym z najaktywniejszych protektorów Chopina. Ale to za przyczyną Żywnego, który spisał według wskazówek Fryderyka kilka arkuszy z kompozycjami wariacji i tańców, a następnie pokazywał je w innych domach, Chopin stał się znany w Warszawie. Fryderyk wystąpił w Pałacu Brühla przed księciem Konstantym i zaprezentował mu nieznany marsz, który książę kazał sobie zagrać po raz drugi[6].

W 1817 w parafialnym zakładzie typograficznym Kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście w Warszawie ukazał się pierwszy wydany drukiem utwór Fryderyka – polonez w tonacji g-moll wydany pod nazwą Polonoise pour le pianoforte dédiée à Son Excellence Mademoiselle le Comtesse Victoire Skarbek, faite par Frédéric Chopin, musicien âgé de huit ans. Z tego samego roku pochodzi wydany pośmiertnie polonez B-dur oraz Marsz wojskowy, którego pierwodruk zaginął. O dedykacji pierwszego wydanego utworu Fryderyka siostrze młodego hrabiego Skarbka może świadczyć to, iż sam Skarbek prawdopodobnie pokrył koszty druku kompozycji (niewiele wcześniej powrócił on ze studiów za granicą oraz objął stanowisko profesora ekonomii politycznej na Uniwersytecie Warszawskim). W styczniu 1818 w tomie X "Pamiętnika Warszawskiego" ukazała się pierwsza dłuższa wzmianka na temat Fryderyka, opisująca go m.in. jako "prawdziwego geniusza muzycznego": Nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki najtrudniejsze na fortepianie, ale nadto jest już kompozytorem kilku tańców i wariacji, nad którymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają, a nade wszystko zważając na wiek dziecinny autora. Gdyby młodzieniec ten urodził się w Niemczech lub we Francji, ściągnąłby już zapewne uwagę na siebie wszystkich społeczeństw; niechże wzmianka niniejsza służy za wskazówkę, że i na naszej ziemi powstają geniusze, tylko że brak głośnych wiadomości ukrywa je przed publicznością[6].

Do 1818 mały Chopin znany był tylko w kręgach akademickich, w których obracała się jego rodzina. Pierwsza recenzja, która ukazała się drukiem, wzbudziła duże zainteresowanie jego osobą. Marsz wojskowy, który tak spodobał się księciu Konstantemu, ukazał się drukiem, choć bezimiennie. Marsz grywany był w czasie ulubionych przez księcia parad wojskowych i wykonywany był przez orkiestry wojskowe[6].

24 lutego 1818 roku odbył się pierwszy koncert publiczny Chopina w Pałacu Kaznowskich, zorganizowany na rzecz Towarzystwa Dobroczynności, przygotowany przez ordynatową Zamoyską. Julian Ursyn Niemcewicz fakt wykorzystania talentu 8-letniego dziecka dla potrzeb filantropii skomentował w komedii, gdzie wyśmiał pogoń za sensacją i gorliwość filantropek, które na fikcyjnym zebraniu licytują się w odejmowaniu lat "Szopenkowi", a w końcu sztuki zapada uchwała, że cudowne dziecko na scenę wniesie niańka[6].

Sam koncert zgromadził licznych słuchaczy. Chopin zagrał koncert fortepianowy wiedeńskiego kompozytora Adalberta Gyrowetza, przy czym wykazał się dużą wprawą techniczną. W pamiętniku Aleksandry Tarczewskiej, siostry Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, widnieje wzmianka na temat jednego z pierwszych występów Chopina poza domem, który miał miejsce podczas wieczoru w salonie Olimpii Grabowskiej w pałacu Radziwiłłowskim:

Było dosyć osób [...] W przeciągu wieczora grał na fortepianie młody Chopin, dziecię w ósmym roku życia, obiecujące jak twierdzą znawcy, zastąpić Mozarta[7].

Pierwsze sukcesy[edytuj | edytuj kod]

20 września 1818 odwiedziła Warszawę carowa Maria Fiodorowna, której Chopin ofiarował dwa swoje tańce polskie. Wójcicki wspomina, że gdy mały Chopin grywał u księcia Konstantego, namiestnika warszawskiego, podczas gry Marsza wojskowego wznosił oczy w górę, a książę go pytał: "Co tam patrzysz w górę, mały? Czytasz nuty na suficie?". Później Chopin otrzymał od cara pierścień z brylantem, a w Paryżu nawet propozycję zostania nadwornym kompozytorem carskim. Chopin jednak pierścień sprzedał, a propozycję odrzucił.

W latach 1823-1826 Chopin uczył się w Liceum Warszawskim, gdzie pracował jego ojciec. W tych latach zwiedził sporą część Polski. Spędzał wakacje na dworze ks. Antoniego Radziwiłła w Antoninie i bywał u przyjaciół mieszkających w odległych miejscach kraju. Z pobytów w Szafarni (lata 1824-25) wysłał swoje słynne listy – "Kuriery Szafarskie" do rodziców (będące parodią "Kuriera Warszawskiego"), które rozsławiły sielankowe wakacje w majątku Juliusza Dziewanowskiego. Słynna jest również anegdota mówiąca, że został niegdyś w szkole przyłapany na rysowaniu nauczyciela w czasie lekcji. Obrazek tak zadziwił rysowanego, że ten go pochwalił. Maurycy Karasowski wspomina również anegdotę z tradycji rodzinnej, w której Chopin pomógł guwernerowi uspokoić hałaśliwych wychowanków. Zaimprowizował im opowieść, a potem uśpił wszystkich łącznie z guwernerem kołysanką. Gdy pokazał uroczy widok siostrom i matce, obudził wszystkich przeraźliwym akordem. Wraz z siostrą Emilią Fryderyk pisał także dla zabawy wiersze i komedie. Balzac wspominał, że Chopin miał zastraszająco prawdziwy dar naśladowania każdego, kogo tylko zechciał.

Wielu biografów (np. Jeżewska, Iwaszkiewicz, Willemetz) przekonuje, że Chopin był geniuszem uniwersalnym, ponieważ posiadał również niezwykły talent literacki (czego dowodem są jego słynne listy), a także talent malarski i aktorski.

W latach 1826-1829 był studentem warszawskiej Szkoły Głównej Muzyki, będącej częścią Konserwatorium, która związana była z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie podjął naukę harmonii i kontrapunktu u Józefa Elsnera. Został zwolniony z przedmiotu instrumentu, ponieważ zauważono nieprzeciętny sposób i charakter gry Chopina. Ten okres w jego twórczości charakteryzuje fascynacja muzyką ludową. Powstały wówczas Sonata c-moll op. 4, Wariacje B-dur na temat "Là ci darem la mano" z "Don Juana" W. A. Mozarta op. 2 na fortepian i orkiestrę, Trio g-moll op. 8 i pierwsze Mazurki (op. 6, 7) oraz oparte na motywach ludowych Rondo c-moll op. 1 i Rondo à la Krakowiak F-dur op. 14. W raporcie po trzecim roku nauki Józef Elsner zapisał: "Trzecioletni Szopen Fryderyk – szczególna zdatność, geniusz muzyczny".

W 1826 Chopin odbywał swoją pierwszą zagraniczną podróż do Berlina. W 1826 spędził wakacje także w Bad Reinertz (dzisiejsze Duszniki-Zdrój) w Kotlinie Kłodzkiej.

Rozpoczęcie niezależnej kariery kompozytorskiej[edytuj | edytuj kod]

Lata 1829-1831 były dla Chopina okresem pierwszej miłości - do nazywanej przez niego "ideałem" śpiewaczki Konstancji Gładkowskiej - i pierwszych sukcesów kompozytorskich. Powstały wówczas Koncerty fortepianowe f-moll op. 21 i e-moll op. 11.

W lipcu 1829, niezwłocznie po ukończeniu studiów, Fryderyk Chopin wraz z przyjaciółmi wyjechał na wycieczkę do Wiednia. Dzięki Würflowi wszedł w środowisko muzyków. W Kärntnerthortheater wystąpił dwukrotnie; grał Wariacje B-dur za pierwszym, a oprócz Wariacji także Rondo à la Krakowiak za drugim razem. Odniosły one fenomenalny sukces wśród publiczności. Nawet krytyka mimo zastrzeżeń dotyczących jego gry (zbyt mała siła dźwięku) uznała kompozycje za nowatorskie. Dobre przyjęcie kompozycji na koncertach ułatwiło kontakt z wydawcami: w kwietniu 1830, po raz pierwszy za granicą, wydano drukiem austriackiej oficynie Tobiasa Haslingera grane tam już Wariacje op. 2.

2 listopada 1830 Chopin wyjechał spod pałacu Czapskich w Warszawie do Kalisza, odprowadzany do "Żółtej Karczmy" za rogatkami wolskimi przez licznych przyjaciół, w tym przez Elsnera, który przy tej okazji wykonał specjalnie skomponowaną kantatę na cześć swojego najzdolniejszego ucznia[8]. Przed wyjazdem pożegnał się z Konstancją Gładkowską i wręczył jej pierścień, przechowywany później przez nią aż do śmierci. W Kaliszu, dokąd dotarł 3 listopada i gdzie dołączył do niego Tytus Woyciechowski, Chopin spędził ostatnie trzy dni w ojczyźnie[9].

5 listopada 1830 Chopin na zawsze opuścił Polskę – wyjechał z Kalisza i przez Wrocław udał się do Drezna. W Wiedniu rozpłakał się, słysząc śpiewaną niegdyś przez Konstancję cavatinę Rossiniego. Stamtąd pojechał do Monachium i w końcu udał się do Paryża. W czasie drogi Chopin prowadził dziennik, zwany "Dziennikiem stuttgarckim", przedstawiający stan jego ducha podczas pobytu w Stuttgarcie, gdzie dotarła do niego wiadomość o upadku powstania listopadowego. Wedle tradycji, powstały wtedy pierwsze szkice do Etiudy "Rewolucyjnej". Utwory tego okresu wypełnione są dramatyzmem, który z wolna zaczyna dominować w twórczości kompozytora.

Lata dojrzałości[edytuj | edytuj kod]

W Paryżu Chopin zajął małe mieszkanie przy Boulevard Poissonniere. 26 lutego 1832 w salonie Pleyel przy 9 rue Cadet dał pierwszy z swoich jedynie dziewiętnastu publicznych koncertów w Paryżu, organizowany przez pianistę i kompozytora Friedricha Wilhelma Kalkbrennera. Chopin wykonał Koncert e-moll i Wariacje B-dur op. 2. Koncert oszołomił publiczność, w tym obecnego na nim Franciszka Liszta. Krytyk François Fétis zapowiadał, że Chopin odrodzi muzykę fortepianową[10]. Następnego dnia wydawcy przysyłali Chopinowi propozycje kupna utworów. Chopin zaczął prowadzić żywot wirtuoza, komponując utwory, które szybko stawały się modne na salonach. Przyjaźnił się z wieloma wybitnymi muzykami (Liszt, Vincenzo Bellini, Hector Berlioz), był zapraszany na prywatne występy nie jako muzyk, ale jako gość, nawet na sam dwór. Szybko więc przeprowadził się do Chaussée d'Antin, modnej dzielnicy Paryża. Przyjaciele nazywali jego mieszkanie Olimpem - ze względu na dającą się stamtąd słyszeć boską muzykę. Jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej Chopin zaczął dawać coraz więcej lekcji gry na fortepianie. Oszałamiała go ogromna liczba propozycji. Chopin uczył między innymi księżniczkę de Noailles, księżne de Chimay i de Beauvau, baronową Rothschild, hrabiny Peruzzi i Potocką. Wśród uczniów pojawiły się także talenty – Karolina Hartmann, Karol Filtsch, a także wierny przyjaciel Chopina Adolf Gutmann. Chopin jako nauczyciel znany był z niezwykłych wymagań i nerwowości.

W latach 1835-1846 porzucił karierę wirtuoza na rzecz komponowania. Zaczął żyć życiem polskiej emigracji, utrzymując ścisłe kontakty z głównymi intelektualistami polskimi (Adam Mickiewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Cyprian Kamil Norwid). Józef Bem poprosił go o zaliczkę dla powstającego Towarzystwa Politechnicznego. Chopin gościł też u siebie bliskiego przyjaciela z lat dziecinnych, Jana Matuszyńskiego, który zamieszkując u Fryderyka, studiował medycynę. W 1842 Jan umarł na gruźlicę. U Chopina bywał też jego słynny kopista, redaktor i pośrednik w kontakcie z wydawnictwami – Julian Fontana.

W 1836 zaręczył się z uzdolnioną muzycznie i malarsko hrabianką Marią Wodzińską. Hrabina Teresa Wodzińska, matka Marii, zaczęła wtedy nawet nazywać Chopina swym dzieckiem. Rodzina Wodzińskich sprzeciwiła się jednak związkowi, uważając, że Chopin jest zbyt chorowitym kandydatem na męża, w 1836 roku zaczął bowiem poważnie chorować na gruźlicę, jak wówczas uważano, lub mukowiscydozę.

Związek z George Sand[edytuj | edytuj kod]

W 1836 podczas przyjęcia u hrabiny Marii d'Agoult, kochanki Franciszka Liszta, poznał starszą od siebie o 6 lat George Sand i rzucił się w ramiona "spełnionej miłości", jak ją określiła Sand. Miłość ta jednak wkrótce zamieniła się w nerwowy i chaotyczny związek szeroko omawiany w plotkach. W dziennikach Sand stwierdza, że przez 9 lat przyjaźni z Chopinem żyła jak w klasztornym celibacie; w liście do Justyny Chopinowej Sand nazwała się natomiast drugą matką Chopina. Uciekając przed zazdrością byłego kochanka George, udali się razem na Majorkę - do Valldemossy. Jednocześnie w Hiszpanii trwała wojna, a choroba Chopina wzmagała się, do czego przyczyniała się niesprzyjająca pogoda. Sand zabrała swoje dzieci, które miały się tam leczyć (syn Maurycy chorował na reumatyzm) i uczyć. W byłym klasztorze skomponował wtedy Chopin Preludia op. 28, wśród nich słynne Preludium Des-dur "Deszczowe", które Sand uznała za straszne; wspominała ona pamiętny wieczór, gdy podczas spaceru rozszalała się burza, a po powrocie do domu Chopin zaczął pluć krwią. Gdy stan zdrowia Chopina poprawił się, kochankowie przez Marsylię i Barcelonę wrócili do Francji.

W 1839 Chopin i Sand spędzili pierwsze wspólne lato w Nohant, gdzie Sand posiadała wiejską posiadłość. Do Nohant przyjeżdżali przez większość lat aż do do 1846, na ten czas przypada też najbardziej produktywny okres twórczości Chopina. Chwilowa poprawa zdrowia wniosła okres spokoju do życia przyjaciół, wkrótce jednak nastąpiło ponowne pogorszenie. W związku zaczęły pojawiać się kolejne problemy. George Sand napisała kontrowersyjną książkę Lukrecja Floriani, w której według Liszta ośmieszyła Fryderyka. Chopin przemilczał tę obrazę, jednak jego rodzina w Polsce była oburzona. Sand tłumaczyła, że nie opisała w niej Fryderyka, jednak biografowie Chopina podważają te tłumaczenia. Pojawił się wtedy znany rzeźbiarz Auguste Clésinger, który poślubił córkę Sand, Solange, wbrew woli matki. Gdy w wynikłym konflikcie Fryderyk stanął po stronie Solange, pisarka wpadła w szał i zerwała z kompozytorem. Okres przed rozstaniem z George Sand, a także po rozpadzie związku oraz pogłębiająca się choroba odcisnęły głębokie piętno na twórczości i życiu towarzyskim Chopina.

Ostatni okres życia[edytuj | edytuj kod]

W 1847 Chopin nie spędził już lata w Nohant, popadając w coraz głębsze przygnębienie. W ostatnich trzech latach życia komponował już niewiele – były to, poza Barkarolą Fis-dur op. 60 oraz Sonatą g-moll na wiolonczelę i fortepian op. 65, jedynie miniatury. Ostatnią kobietą, z którą Chopin był związany, była jego uczennica – Szkotka Jane Stirling, zwana "wdową po Chopinie", z którą wyjechał po wybuchu rewolucji w Paryżu w 1848 do Anglii i Szkocji na bardzo wyczerpującą jego siły podróż.

Po powrocie ze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii do Paryża stan zdrowia Fryderyka nie polepszył się. 3 września 1848 zmarł homeopata Jean-Jacques Molin (1797-1848)[11], jeden z niewielu lekarzy, którzy potrafili pomóc artyście (Molin posiadał sekret stawiania mnie na nogi[12]."). Doktorzy, którzy pojawili się po Molinie, byli zgodni co do "dobrego klimatu, spokoju, odpoczynku[12]", jednak Fryderyk stwierdził, że odpoczynek znajdzie "pewnego dnia i bez ich pomocy[12]". Zalecona dieta, która zabraniała m.in. pić kawę, zamieniając ją na kakao, denerwowała chorego, który czuł się przez to śpiący oraz "coraz bardziej tępy[12]". Sam Chopin wierzył w poprawę swojego zdrowia, pisząc do Solange Clésinger: [...] mam nadzieję, że słońce wiosenne będzie moim najlepszym lekarzem. Trzeba dodać: wiosenne, bo w operze przygotowują słońce do Proroka[13], które jak się zdaje, będzie piękniejsze niż wszystkie słońca tropikalne. Słońce to tylko wschodzi i świeci krótko, ale jest tak silne, że pogrąża w cieniu wszystko z wyjątkiem muzyki. Składają się na nie snopy światła elektrycznego. Byłem zbyt chory, aby udać się na próbę przedwczoraj, lecz liczę na premierę, która ma się odbyć w przyszły poniedziałek[14].

Sytuacja w Paryżu była wówczas niespokojna. Krótki czas po wyjeździe Chopina na Wyspy Brytyjskie miało miejsce powstanie robotników paryskich będące częścią rewolucji lutowej. Artysta wrócił do stolicy Francji krótko przed wyborem Napoleona III Bonaparte na prezydenta II Republiki Francuskiej (Spokój Paryża nie został w tych dniach ani na chwilę zakłócony, mimo że spodziewano się pewnych rozruchów z powodu gwardii ruchomej, którą reglamentowano, lub z powodu projektu ministerstwa o rozwiązaniu klubów. Wczoraj, w poniedziałek, pełno było wszędzie żołnierzy i armat, i ta mocna postawa zaimponowała tym, którzy byliby chcieli wywołać nieporządki[12]).

Fryderyk rzadko udzielał lekcji. Niektórzy z jego uczniów wyjechali, a on sam postanowił ograniczyć lekcje tylko do uczniów bardziej zaawansowanych. Wśród nich byli m.in.: Catherine Soutzo, Maria Kalergis, Delfina Potocka, Charlotte de Rothschild oraz (od marca) Marcelina Czartoryska. Pierwszą połowę 1849 Chopin spędził w mieszkaniu na Square d'Orleans. Odwiedzali go Franchomme, Ernest Legouvé, Natalia Obrieskow, Nathaniel Stockhausen, Thomas Albrecht, Charles Gavard i Marie de Rozieres, a przede wszystkim Delacroix. Mieszkanie Chopina było wtedy miejscem wieczornych spotkań, na których Delfina Potocka śpiewała, a Chopin i Kalerigs grali na fortepianie. Z początkiem wiosny Chopin wybierał się na przejażdżki kabrioletem, w których towarzyszył mu Delacroix. Rozmawiali wtedy głównie o muzyce. Chopin przedstawił malarzowi własną koncepcję logiki w dziele muzycznym, wyjaśniając również, dlaczego jego zdaniem Mozart góruje technicznie nad Beethovenem. Za namową Delacroixa Fryderyk zaczął spisywać swoje uwagi teoretyczne na temat metody gry fortepianowej. Z tego okresu pochodzą mazurki: nr 2 z op. 67 i nr 4 z op. 68. Stan zdrowia artysty pogarszał się. Viardot zauważyła, że podlegał on ogromnym wahaniom: [...] bywają dni znośne, gdy może wyjeżdżać powozem, oraz inne, kiedy pluje krwią i ma napady kaszlu, który go dusi[15].

Śmierć i pogrzeb[edytuj | edytuj kod]

Lekarze, którzy zajmowali się Chopinem, stwierdzili, że powinien on opuścić Paryż na okres lata, kiedy to upał i kurz utrudniałyby mu oddychanie. Innymi argumentami za wyjazdem ze stolicy Francji była szerząca się epidemia cholery oraz zbliżające się wybory, które mogły wywołać zamieszki. Przyjaciele znaleźli dla artysty mieszkanie w Chaillot, gdzie wprowadził się na początku czerwca (obecnie znajduje tam się położony nad Sekwaną na wzgórzu Trocadero naprzeciwko Wieży Eiffla pałac Chaillot). Mieszkanie było drogie, dlatego w tajemnicy przed Chopinem połowę czynszu opłacała Obrieskow. Pięć okien, które znajdowały się w apartamencie, dawały widok obejmujący Tuileries, Izbę Deputowanych, wieżę kościoła St-Germain l'Auxerrios, Notre Dame, Pantenon, St-Supice oraz kopułę kościoła Inwalidów. Chopin czuł się tak dobrze, że przestał nawet brać lekarstwa. Ofiarami panującej epidemii padli tymczasem m.in. Friedrich Kalkbrenner oraz Angelika Catalani. Strach przed chorobą spowodował, iż większość znajomych Chopina opuściła Paryż. Przy artyście pozostała m.in. Stirling. Jej częste odwiedziny denerwowały Chopina (One mnie zaduszą nudami[16]). W obawie przed pozostawieniem Chopina samego w nocy, rodzina Czartoryskich przysłała muzykowi jedną ze swoich nianiek. W połowie czerwca Fryderyka odwiedziła Lind, która zatrzymała się w Paryżu na kilka dni. Podczas wieczoru w mieszkaniu Chopina śpiewała wraz z Delfiną Potocką. W ostatnim tygodniu czerwca Chopinowi zaczęły puchnąć nogi, miał również kilka poważnych krwotoków. Zaniepokojona niańka poinformowała o tym księżną Sapieżynę, która postanowiła wezwać Jeana Cruveilhiera. Lekarz rozpoznał ostatnie stadium choroby. Z leków, które przepisał, Chopin zrozumiał, że umiera. Spowodowało to starania o przyjazd do Paryża jego siostry Ludwiki: Moje Życie. Jeżeli możecie, to przyjedźcie. Słaby jestem i żadne doktory mi tak, jak Wy, nie pomogą[17].

15 października jego stan pogorszył się na tyle, że liczni goście zostali poproszeni o opuszczenie mieszkania przy placu Vendome, by pozostała jedynie grupa najbliższych przyjaciół. Mimo wcześniejszej deklaracji, że nie wierzy w spowiedź, przyjął sakrament. Poprosił także o papier i napisał: Comme cette terre m'étouffera, je vous conjure de faire ouvrir mon corps pour [que] je ne sois pas enterré vif ("Gdy już mnie ta ziemia udusi, błagam - otwórzcie moje ciało, bym nie został pochowany żywcem"). W środę 17 października wkrótce po północy lekarz nachylił się i zapytał Chopin, czy wciąż cierpi. Ten odparł: "Już nie"[18]. Kilka minut przed godziną drugą nad ranem zmarł.

Świadek ostatnich tygodni życia i męki Chopina, Cyprian Kamil Norwid, zamieścił nekrolog w „Dzienniku Polskim”: Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel Fryderyk Chopin, zszedł z tego świata[...].

Hipoteza mukowiscydozy[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem niektórych lekarzy kompozytor mógł cierpieć przez całe życie na mukowiscydozę i to właśnie ona była przyczyną jego śmierci[19]. Inne teorie mówią o niedoborze alfa1-antytrypsyny[20].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Okresy twórczości[edytuj | edytuj kod]

do 1830 (wczesne utwory)[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy młodzieńczy okres twórczości Chopina ukształtował się pod wpływem polskiej tradycji dworskiej i wiejskiej (np. Michał Kleofas Ogiński, Karol Kurpiński), z drugiej strony na europejskim stylu brillant wczesnych romantyków (Johann Nepomuk Hummel, John Field, Carl Maria von Weber). Takimi popisowymi, a zarazem błyskotliwymi wirtuozowsko utworami są oba koncerty fortepianowe. W młodzieńczym dorobku Chopina obecne są formy klasyczne, takie jak rondo, wariacje, sonata, koncert, trio. Formy poloneza i mazurka nawiązują do tradycji narodowej i ludowej. Z łączenia form klasycznych i tradycji narodowej powstawały takie utwory jak Rondo à la Mazur, Rondo à la Krakowiak.

do 1839 (dojrzałe utwory)[edytuj | edytuj kod]

Drugi dojrzały okres twórczości tak charakteryzuje Józef M. Chomiński: W drugim okresie twórczości (począwszy od op. 6) skrystalizował się w pełni styl Chopina jako kompozytora narodowego i romantycznego. Wyrastająca z ducha okresu Romantyzmu stylizacja muzyki tanecznej otrzymała w walcach pogłębiony artystycznie wyraz. Nowe podejście do techniki pianistycznej, manifestujące się w obu cyklach etiud, zaczęło decydować o obliczu wszystkich podstawowych gatunków... Kontrast wyrazowy o silnych znamionach dramatycznych stał się charakterystycznym rysem takich form jak scherzo, ballada, nokturn[21].

1840–1849 (późny okres)[22][edytuj | edytuj kod]

Ostatni trzeci etap pracy kompozytorskiej Chopina cechują rozbudowane utwory cykliczne (Sonaty b-moll, h-moll, g-moll). Powiększeniu uległy rozmiary utworów jednoczęściowych (Ballada f-moll, Fantazja f-moll, Polonezy fis-moll i As-dur, Polonez-Fantazja, Barkarola). Utwory te często budziły protest pierwszych słuchaczy, uważane za "trudne", a zwłaszcza – zanadto dysonujące.

Gatunki[edytuj | edytuj kod]

Polonezy

Wczesne polonezy, nawiązujące do popularnych wówczas w Warszawie utworów Ogińskiego, wydane zostały dopiero po śmierci kompozytora (9 utworów dziecięcych i młodzieńczych „op. posth.” = wydane pośmiertnie). W latach dojrzałych Chopin opublikował siedem polonezów, które są już zupełnie inne: bardzo dramatyczne i rozbudowane. Polonezy cis-moll i es-moll op. 26, skomponowane wkrótce po klęsce powstania listopadowego, oddają tragiczną atmosferę, w jakiej powstawały. Polonez A-dur op. 40 z racji uroczystego charakteru nazwano „wojskowym”; stosunkowo często opracowywano go na orkiestrę, gdyż jest to jeden z nielicznych utworów Chopina poddających się transkrypcji. Nastrój nieomal triumfalny stwarza najpopularniejszy, wirtuozowski Polonez As-dur op. 53. Od stylizowanego tańca najbardziej oddala się Polonez-Fantazja As-dur op. 61. Niektóre tematy w Polonezie-Fantazji w ogóle nie mają związku z tanecznym rytmem. Przypominając swobodną fantazję o złożonej „fabule uczuciowej”, utwór ten zasługiwałby na miano „poematu symfonicznego” na fortepian., charakteryzuje te utwory D. Gwizdalanka[23].

Mazurki

Chopin skomponował 57 mazurków, w nieznany wcześniej sposób nawiązując w nich do muzyki ludowej z Mazowsza. Pierwowzorem Chopinowskiej stylizacji były trzy rodzaje tańców: zamaszysty mazur, szybki, wirujący oberek i powolny, melancholijny kujawiak. Tę ostatnią, „dworkową” wersję, kompozytor lubił najbardziej. Zazwyczaj przekształcał ją w taki sposób, że stawała się liryczną, bardzo osobistą, refleksyjną miniaturą odległą od jakichkolwiek związków z popularną „piosnką”[24].

Nokturny

Chopin napisał 21 nokturnów. Są to liryczne, melodyjne miniatury. Najwcześniejsze są jeszcze dość sentymentalne, późniejsze są wyrazowo coraz bardziej urozmaicone. Na ich melodię szczególnie wpłynęło bel canto, gdyż Chopin był wielbicielem włoskiej opery, zwłaszcza Belliniego. Kantylenę oplata w nich kunsztowna ornamentacja.

Scherza

Chopin napisał w późniejszych latach 4 Scherza. Wbrew tytułowi, są one raczej poważne, a nawet dramatyczne. Najpoważniejsze jest Scherzo h-moll op. 20, napisane podobno w okresie powstania listopadowego, z cytatem kolędy Lulajże, Jezuniu w części środkowej.

Ballady

Mówi się, że 4 ballady Chopina (g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 i f-moll op. 52) powstały pod wrażeniem lektury ballad Adama Mickiewicza, lecz nie znaleziono na to dowodów. Ewentualne pokrewieństwo z poezją co najwyżej zdradza narracyjny rodzaj dramaturgii. Dwa tematy przekształcane są na wzór perypetii w opowieściach poetyckich, po czym efektowna koda przynosi „rozwiązanie”, odległe jednak od jakiejkolwiek apoteozy[25].

Etiudy

Ukończone zostały dwa cykle etiud: op. 10 i op. 25. Według nazwy (fr. étude = studium, ćwiczenie) powinny one być utworami pedagogicznymi i służyć doskonaleniu techniki pianistycznej. Po raz pierwszy w historii tego gatunku nie są to jednak "nudne ćwiczenia", którymi zamęczano początkujących pianistów, ale efektowne utwory o walorach artystycznych.

Preludia

24 preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony Janowi Sebastianowi Bachowi, którego muzykę Chopin szczególnie cenił. Są wyraźnym nawiązaniem do Das Wohltemperierte Klavier, napisanym również we wszystkich 24 durowych i mollowych tonacjach.

Sonaty

Spośród 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata b-moll, zawierająca Marsz żałobny grywany dzisiaj w rozmaitych transkrypcjach podczas pogrzebów.

Koncerty

Powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: e-moll op. 11 (1830 r.) i f-moll op. (1829 r.) – oba z pierwszego okresu twórczości, pisane jeszcze w Polsce, osadzone w stylu brillant.

Inne

Chopin skomponował cykl pieśni na głos z fortepianem, trio fortepianowe oraz sonatę wiolonczelową.

Anegdoty[edytuj | edytuj kod]

Józef Sikorski, muzyk i rówieśnik Chopina, wspominał w swoim "Wspomnieniu Szopena", że Chopin jako dziecko płakał, gdy matka grała na fortepianie[26], co do dziś należy do znanych anegdot o Chopinie.

Znaczenie F. Chopina[edytuj | edytuj kod]

W kulturze polskiej[edytuj | edytuj kod]

Chopin do dziś uważany jest za największego kompozytora polskiego, ale rola jego muzyki – choć nawiązywali do niej prawie wszyscy polscy kompozytorzy przez wiele następnych pokoleń – zdecydowanie wykraczała poza samą muzykę. Patriotyczną wymowę jego dzieł odczytywali nie tylko Polacy. Robert Schumann w 1836 roku na łamach „Neue Zeitschrift für Musik” napisał:

Gdyby potężny samowładny monarcha z północy wiedział, jak niebezpieczny wróg grozi mu w dziełach Chopina, w prostych melodiach jego mazurków, zabroniłby tej muzyki. Dzieła Chopina to armaty ukryte w kwiatach[27].

Jego utwory, zwłaszcza polonezy i mazurki, traktowane były jak synonim polskości, odwoływano się do nich w momentach o specjalnej wymowie patriotycznej. Ignacy Jan Paderewski powiedział w setną rocznicę urodzin Chopina: Zabraniano nam Słowackiego, Krasińskiego, Mickiewicza. Nie zabroniono nam Chopina. A jednak w Chopinie tkwi wszystko, czego nam wzbraniano: barwne kontusze, pasy złotem lite, posępne czamarki, krakowskie rogatywki, szlacheckich brzęk szabel, naszych kos chłopskich połyski, jęk piersi zranionej, bunt spętanego ducha, krzyże cmentarne, przydrożne wiejskie kościółki, modlitwy serc stroskanych, niewoli ból, wolności żal, tyranów przekleństwo i zwycięstwa radosna pieśń [...].

W muzyce europejskiej[edytuj | edytuj kod]

Oryginalna harmonia Chopina wywarła wpływ na Richarda Wagnera, a jego miniatury dodatkowo inspirowały Roberta Schumanna i Franciszka Liszta. Przede wszystkim jednak był on właściwie pierwszym wybitnym twórcą tzw. szkół narodowych w muzyce romantycznej. Przykład Chopina zachęcił Edvarda Griega do podobnego wykorzystywania norweskiego folkloru. Z entuzjazmem wypowiadali na temat muzyki Chopina w Rosji kompozytorzy „Potężnej Gromadki”, we Francji był on wzorem dla takich kompozytorów jak Gabriel Fauré, Claude Debussy i Maurice Ravel, a nawet młody Olivier Messiaen, a w Rosji – Aleksander Skriabin i Sergiusz Rachmaninow. Zdaniem niemieckiego muzykologa Alfreda Einsteina oddziaływanie Chopina było wyjątkowe: Znajdował on naśladowców nie tylko w Warszawie, lecz od Północy do Południa, od Oslo do Palermo, od Wschodu do Zachodu, od Petersburga do Paryża. Podobnie jak żaden kompozytor muzyki symfonicznej XIX wieku nie mógł nie dostrzec Beethovena, tak żaden kompozytor muzyki fortepianowej po roku 1830 nie mógł pominąć Chopina[28].

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina[edytuj | edytuj kod]

Od 1927 w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny. Jego twórcą był Jerzy Żurawlew. Po II wojnie światowej, w latach 1949-2005 konkurs był organizowany przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Obecnie jego organizatorem jest Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.

Odbywają się także festiwale muzyki Chopina w Valldemossie, Genewie, Dusznikach, Paryżu, Gandawie i wielu innych ośrodkach.

Fryderyk Chopin w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]

Filmy o życiu kompozytora[edytuj | edytuj kod]

Powstało wiele filmów o życiu Chopina, w wielu z nich wiodącym wątkiem jest związek kompozytora z George Sand. Niektóre z filmów o Chopinie to:

Nagrody Akademii Fonograficznej – "Fryderyki"[edytuj | edytuj kod]

Nawiązujące do imienia Chopina Nagrody Akademii Fonograficznej – "Fryderyki", które zaczęto przyznawać w 1995, miały być polskim odpowiednikiem nagrody Grammy.

Eternal Sonata[edytuj | edytuj kod]

Japońską fascynację muzyką Chopina oraz sztuką anime łączy gra Eternal Sonata na konsolę Xbox 360, wydana w Japonii w czerwcu 2007. Bohaterem gry jest Fryderyk Chopin, który na trzy godziny przed śmiercią trafia do bajkowej krainy, tam wraz z przyjaciółmi szuka leku na swoją chorobę. Gra ilustrowana jest muzyką Chopina w wykonaniu rosyjskiego pianisty Stanisława Bunina.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Kopia metryki urodzenia Fryderyka Chopina w języku polskim
  2. Jarosław Iwaszkiewicz, Chopin, Kraków: Polskie Wydaw. Muzyczne, 1987, seria: Monografie Popularne. ISBN 8322102813.
  3. http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/life/calendar/year/1810 Fryderyk Chopin – Centrum Informacji – Kalendarium życia Chopina (pol.). [dostęp 2010-01-30].
  4. Korespondencja Fryderyka Chopina z rodziną, oprac. Krystyna Kobylańska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972, str. 76.
  5. Kazimierz Wierzyński, Życie Chopina, Krajowa Agencja Wydawnicza, Białystok 1990, str. 32. ISBN 83-03-03117-1.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Kazimierz Wierzyński, Życie Chopina, Krajowa Agencja Wydawnicza, Białystok 1990, s. 33. ISBN 83-03-03117-1.
  7. Aleksandra Tarczewska, Izabela Kaniowska-Lewańska, Historia mego życia: wspomnienia warszawianki, Wrocław, Ossolineum, 1967, s. 243.
  8. Jerzy S. Majewski, Warszawa nieodbudowana. Królestwo Polskie w latach 1815-1840, Warszawa, Veda, 2009, str. 70-71. ISBN 978-83-61932-00-0.
  9. Polska Chopina, http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/places/poland/id/795, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Internetowe Centrum Informacji Chopinowskiej. [dostęp 28 stycznia 2010]
  10. Nicolas Dufetel: Un concert de Chopin dans les salons Pleyel en 1842. W: Alain Planès. Chopin chez Pleyel [on-line]. Harmoniamundi.com. [dostęp 2010-02-26]. http://www.harmoniamundi.com/__media/document/3338/booklet_902052.pdf
  11. Thomas Lindsey Bradford, Robert Séror: Père Jean-Jacques Molin – Pioneers of homeopathy by T. L. Bradford (ang.). 2002. http://www.homeoint.org/seror/biograph/molin.htm [dostęp 2010-01-30]
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 List F. Chopina do S. Clésinger nadany z Paryża do Guillery 30 stycznia 1849
  13. Chodzi tutaj o operę Giacoma Meyerbeera (1791-1864) pt.Prorok (fr. tytuł oryg.: Le Prophète) do libretta Eugène'a Scribe'a (1791-1861), której premiera miała miejsce 16 kwietnia. 1849 w Théâtre de l'Académie Royale de Musique w Paryżu.
  14. List F. Chopina do S. Clésinger nadany z Paryża do Guillery 13 kwietnia 1849
  15. List P. Viardot do G. Sand nadany z Paryża do Nohant wiosną 1849
  16. List F. Chopina do W. Grzymały nadany z Chailot do Paryża 18 czerwca 1849
  17. List P. Viardot do L. Jędrzejewiczowej nadany z Chailot do Warszawy 25 czerwca 1849
  18. Maria Barcz, Etiuda paryska. "Gwiazda Polarna", 101, nr 17 (14 sierpnia 2010), s. 16.
  19. http://www.elsevier.pl/store/article_file/391/CzyFryderykChopinchorowanamukowiscydozFragmentybiografii.pdf Mariusz Szczepanik, Marian Krawczyński, Wojciech Cichy, Natalia Kobelska-Dubiel, Czy Fryderyk Chopin chorował na mukowiscydozę? Fragmenty biografii kompozytora naznaczone piętnem choroby. Część II – wiek dojrzały (pol.). [dostęp 30 stycznia 2009].
  20. S Eriksson. Led Chopin av antitrypsinbrist? Försvunnet obduktionsprotokoll har gäckat sentida läkares försök att fastställa diagnosen. „Lakartidningen”. 30-31100, ss. 2449-54 (Jul 2003). PMID 12914142.
  21. Andrzej Chodkowski (pod red.), Encyklopedia muzyczna PWN, Warszawa 1995 s. 153.
  22. Andrzej Chodkowski (pod red.), Chopin, w: Encyklopedia muzyczna PWN, Warszawa 1995 s. 153.
  23. Danuta Gwizdalanka, Historia muzyki, cz. 2, Kraków 2006, s. 275-276.
  24. Danuta Gwizdalanka, Historia muzyki, cz. 2, Kraków 2006, s. 276.
  25. Danuta Gwizdalanka, Historia muzyki, cz. 2, Kraków 2006, s 273.
  26. Józef Sikorski, Wspomnienie Szopena, „Biblioteka Warszawska”. Str. 510-559.
  27. Alfred Einstein, Muzyka w epoce romantyzmu, Kraków 1983, s. 231.
  28. Alfred Einstein, Muzyka w epoce romantyzmu, Kraków 1983, s. 232.
  29. http://www.imdb.com/title/tt0038104/ A Song to Remember w bazie Internet Movie Database (IMDb) (ang.)
  30. http://www.imdb.com/title/tt0102103/ Impromptu w bazie Internet Movie Database (IMDb) (ang.)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Fryderyk Chopin, Korespondencja Fryderyka Chopina. T. 1: 1816-1831. Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009. ISBN 9788323504818.
  • Maria Gordon-Smith, Chopin. Warszawa, Czytelnik, 1990. ISBN 8307015588.
  • Karol Stromenger, Almanach Chopinowski 1949 : kronika życia, dzieło, bibliografia, literatura, ikonografia, varia, Warszawa, Czytelnik, 1949.
  • Mieczysław Tomaszewski, Chopin : człowiek, dzieło, rezonans, Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 1998. ISBN 83-7212-034-X.
  • Adam Zamoyski, Chopin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, seria: Biografie Sławnych Ludzi. ISBN 8306012348.

Żelazowa Wola[edytuj | edytuj kod]

Żelazowa Wolawieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie sochaczewskim, w gminie Sochaczew, nad rzeką Utratą; znana jako miejsce urodzenia Fryderyka Chopina.

Miejscowość znajduje się w odległości 46 km na zachód od Warszawy i 2 km na północny wschód od Sochaczewa. Liczy zaledwie 65 mieszkańców. W latach 1975-1998 położona była w województwie skierniewickim.

We wsi znajduje się muzeum Dom Urodzenia Fryderyka Chopina (oddział Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, zarządzanego przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina). Dworek otacza park urządzony w latach 1932-1939 według projektu Franciszka Krzywdy-Polkowskiego. Na terenie parku znajduje się pomnik kompozytora wykonany przez Józefa Gosławskiego[1].

Żelazowa Wola jest również miejscem urodzenia wybitnego skrzypka Henryka Szerynga, który przyszedł tutaj na świat w 1918, a zmarł w Kassel w 1988.

Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1579, gdy w aktach grodzkich jako właścicieli Żelazowej Woli wymieniono Mikołaja i Piotra Żelazo. Pod koniec XVIII w. właścicielami byli Łuszczewscy, a następnie Paproccy. Od tych ostatnich w 1802 wieś zakupiła rodzina hrabiów Skarbków (Kacper i Ludwika) i zamieszkała we dworze z dwiema oficynami (obecny "dworek" to wschodnia oficyna). Guwernerem ich dzieci był Mikołaj Chopin.

1 marca (lub 22 lutego) 1810 urodził się tutaj Fryderyk Chopin, drugie dziecko Mikołaja i Justyny z Krzyżanowskich. Rodzina Chopinów mieszkała w oficynie dworu do 1 października 1810, kiedy to przeniosła się na stałe do Warszawy. W 1812 dwór Skarbków spłonął, ale ocalały jego dwie oficyny. W 1818 Ludwika Skarbek odsprzedała Żelazową Wolę synowi Fryderykowi, zachowując prawo do korzystania z dworu i oficyny aż do swej śmierci. W 1825 od brata Fryderyka odkupił dwór najmłodszy syn Michał Skarbek i mieszkał tam do końca życia. Korzystał z oficyn, gdyż dwór po spaleniu nie nadawał się do zamieszkania. Coraz większe kłopoty finansowe przyczyniły się do samobójstwa Michała Skarbka: w 1834 powiesił się we dworze na postronku z końskiego włosia[2].

W 1834 Skarbkowie odsprzedali Żelazową Wolę Szubertom, a ci z kolei - Peszlom. Kolejnym właścicielem w latach 1859-1879 był Adam Towiański. Od 1879 dwór pozostawał w rękach Aleksandra Pawłowskiego, który w miejscu urodzenia Chopina urządził magazyn gospodarczy. W 1894 z inicjatywy rosyjskiego kompozytora Miliusza Bałakirewa odsłonięto w parku Pomnik Fryderyka Chopina według projektu Bronisława Żochowskiego (medalion projektu Jana Wojdygi). Podczas I wojny światowej spłonęła prawa oficyna dworu. W 1928 Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina i Komitet Chopinowski z Sochaczewa zakupiły oficynę i 3 ha ziemi wokół budynku za 40 tys. zł od Rocha Szymaniaka, który był właścicielem terenu od 1918. Podczas II wojny światowej we dworku stacjonowali żołnierze niemieccy, pod koniec wojny zaś znajdował się tam szpital.

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

Źródła[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Hanna Wróblewska-Straus, O pomniku romantycznym słów kilka [w:] Anna Rudzka, Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. Alegoria, Warszawa 2009, ss. 32-33. ISBN 978-83-62248-00-1
  2. Piotr Mysłakowski i Andrzej Sikorski, Chopinowie. Krąg rodzinno-towarzyski. Studio Wydawnicze Familia, Warszawa 2005. ISBN 83-914861-4-1

George Sand[edytuj | edytuj kod]

tytuł sekcji należy zamienić na oryginalną pisownię w danym języku

George Sand, właśc. Aurore Dudevant (ur. 1 lipca 1804 w Paryżu, zm. 8 czerwca 1876 w Nohant) – francuska pisarka epoki romantyzmu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była córką napoleońskiego oficera, który szybko ją osierocił. Jej pradziadkiem był Maurycy Saski, naturalny syn Augusta II Mocnego. Miała brata Auguste Luisa, urodzonego w roku 1808 i w tym samym roku zmarłego. Dzieciństwo, poza trzyletnim pobytem na pensji w Paryżu, spędziła w Nohant. W 1822 wyszła za mąż za barona Casimira Dudevanta, z którym żyła 8 lat i miała dwójkę dzieci: Maurice'a (1823–1889) i Solange (1828–1899).

Po separacji w 1831 przybyła do Paryża. W tym też roku zaczęła wydawać swoje utwory, początkowo pisane wspólnie z Jules'em Sandeau, od którego nazwiska wzięła swój męski pseudonim artystyczny. Publikowała także na łamach „Le Figaro”, z którego redaktorem, Henrim de Latouche, pozostawała w zażyłych stosunkach[1].

Sand znalazła się w centrum ówczesnego artystycznego życia Paryża. W 1834 roku zaprzyjaźniła się z poetą Alfredem de Musset, którego porzuciła podczas podróży w Wenecji, by potem kilkakrotnie do niego wracać. Romansowała z Prosperem Mérimée[1], przyjaźniła się z Lisztem.

Była znana z ekscentrycznego zachowania, paliła cygara i fajkę, ubierała się po męsku i przeklinała. Męski ubiór nie był jednak pierwotnie wyrazem kontestacji ówczesnej społecznej roli kobiety – założyła go po raz pierwszy z ostrożności, wybierając się na premierę jednej ze sztuk Aleksandra Dumas i chcąc uniknąć problemów w razie spodziewanego zamieszania. Odtąd często zakładała męskie ubrania, czując się w nich wygodnie; ten strój umożliwiał jej także aktywność niedostępną innym kobietom jej stanu[2].

W 1838 zaprzyjaźniła się z Chopinem, który wkrótce został jej kochankiem. Przez długi czas była dlań oparciem i inspiracją, jednakże zerwała z nim w 1847, co prawdopodobnie przyspieszyło śmierć kompozytora (1849). Jednym z pierwszych wspólnych wyjazdów George Sand i Chopina była podróż dla poprawy zdrowia Chopina na Majorkę, do miejscowości Valldemossa w 1838. Dwa lata po powrocie z Majorki George Sand opublikowała wspomnienia z pobytu na wyspie zatytułowane Zima na Majorce (wydane w języku polskim po prawie 167 latach)[3]. Od 1839 do 1846 każde lato Chopin spędzał w posiadłości George Sand w Nohant, tam napisał swoje najwybitniejsze dzieła.

Pisała i publikowała prawie do samej śmierci, choć w okresie II Cesarstwa wycofała się z życia publicznego. Jednymi z jej ostatnich utworów były napisane dla wnuków baśnie Contes d'une grand'mère[1].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie Sand opierało się przede wszystkim na samodzielnie dobieranych, dość przypadkowych lekturach; z tego też powodu w swoich utworach kopiowała raczej cudze systemy ideologiczne niż starała się sformułować własne przesłanie, wzorem innych francuskich autorów romantycznych[4]. Pisała przy tym z ogromną łatwością, publikując następnie utwory w wersji pierwotnej - nigdy nie wprowadzała poprawek redakcyjnych po zakończeniu pracy[5].

Wczesne powieści Sand: Indiana (1831), Walentyna (1832), Lelia (1833) miały charakter feministyczny – ukazane w nich bohaterki były idealnymi postaciami kobiecymi, skontrastowanymi z miernymi intelektualnie, niezdecydowanymi mężczyznami. Utwory te utrzymane były w duchu melodramatycznym; późniejsza krytyka literacka uznała je za mało wartościowe z powodu sztucznego języka i patosu oraz jednowymiarowości postaci[5]. Od 1836 w jej powieściach zaczął pojawiać się nowy typ bohatera: szlachetny republikanin, pochodzący z ludu, walczący o sprawiedliwość społeczną. Inspiracją dla tego rodzaju postaci był jeden z kochanków Sand, Michel de Bourges. Pierwszą powieścią, która w ten sposób głosiła pochwałę socjalizmu utopijnego, były Listy podróżnika[5]. Z czasem Sand rozwinęła wątki socjalistyczne o apoteozę życia wiejskiego; w powieściach Grzech pana Antoniego i Młynarz z Angibault dokonywała idealizacji ludu wiejskiego i jego zwyczajów[6].

Inną inspiracją dla twórczości Sand był spirytualizm i mistyka chrześcijańska, którą na krótko zainteresowała się w końcu lat 30. XIX wieku. W 1839 napisała osnutą wokół tego motywu powieść Spirydion, jedno ze swoich najlepszych dzieł, którego bohaterami są mnisi pragnący poprzez mistykę dokonać odnowy duchowej swojego klasztoru[7]. W latach 1842–1844 powstał natomiast cykl Konsuelo, poświęcony losom wędrownej śpiewaczki (postać tytułowa), której postać Sand oparła na Pauline Viardot oraz sobie samej, ukazując część swoich przeżyć związanych z romansem z Fryderykiem Chopinem. Adam, Lerminer i Morot-Sir są zdania, że wielowątkowość Konsuelo, mimo sztuczności fabuły powieści, czyni z niej najlepszy utwór Sand, jedyny, który daje się porównywać z twórczością najsłynniejszych pisarzy jej czasów[7].

W okresie II Cesarstwa, zawiedziona panującym ustrojem, Sand wycofała się z życia publicznego i opracowała dwa dzieła autobiograficzne, Historię mojego życia oraz Ona i On, jednak w utworach tych przedstawiała swoje życie w sposób bardzo swobodny[8]. Kilkakrotnie próbowała, bez powodzenia, pisać dramaty. Wróciła wówczas do powieściopisarstwa, rezygnując z nadawania swoim dziełom jakiejkolwiek wymowy ideologicznej, pragnąc jedynie czynić je interesującymi dla czytelnika. Napisane w tym okresie (od końca lat 50.) powieści stoją na dobrym poziomie pod względem psychologii postaci, nie posiadają już jednak elementów nowatorskich na tle rozwoju literatury francuskiej[8].

Korzystała m.in. z pomocy wydawnictwa Juliusza Hetzela[9].

Utwory[edytuj | edytuj kod]

  • Le commissionnaire (z Jules'em Sandeau) (1830)
  • Rose et Blanche (z Jules'em Sandeau, powieść, 1831)
  • La fille d'Albano (1831)
  • Valentine (powieść, 1831)
  • Indiana (powieść, 1832)
  • Lélia (powieść, 1833)
  • Aldo le Rimeur (1833)
  • Une conspiration en 1537 (1833)
  • Journal intime (1834)
  • Jacques (powieść, 1834)
  • Le secrétaire intime (powieść, 1834)
  • La Marquise (powieść, 1834)
  • Garnier (baśń, 1834)
  • Lavinia (1834)
  • Métella (1834)
  • André (powieść, 1835)
  • Mattéa (1835)
  • Leone Leoni (powieść, 1835)
  • Simon (powieść, 1836)
  • Mauprat (1837)
  • Dodecation, ou le Livre des douze. Le Dieu inconnu (1837)
  • Les maîtres mozaïstes (powieść, 1838)
  • La dernière Aldini (powieść, 1838)
  • L'Orco (1838)
  • L'Uscoque (powieść, 1838)
  • Gabriel (dialog, 1839)
  • Spiridion (powieść, 1839)
  • Les Sept Cordes de la lyre (sztuka teatralna, 1840)
  • Cosima, ou la Haine dans l'amour (sztuka teatralna, 1840)
  • Pauline. Les Mississipiens (powieść, 1840)
  • Le compagnon du tour de France (powieść, 1841)
  • Mouny Roubin (1842)
  • Georges de Guérin (1842)
  • Horace (1842)
  • Un hiver à Majorque (wspomnienia, 1842)
  • La comtesse de Rudolstadt (powieść, 1843)
  • La sœur cadette (1843)
  • Kouroglou (1843)
  • Carl (1843)
  • Jean Zizka (powieść historyczna o Janie Žižce, 1843)
  • Consuelo (powieść, 1843)
  • Jeanne (powieść, 1844)
  • Le meunier d'Angibault (powieść, 1845)
  • La mare au diable (powieść, 1846)
  • Isidora (powieść, 1846)
  • Teverino (powieść, 1846)
  • Les noces de campagne (powieść, 1846)
  • Evenor et Leucippe. Les Amours de l'Âge d'or (1846)
  • Le péché de monsieur Antoine (1847)
  • Lucrézia Floriani (powieść, 1847)
  • Le Piccinino (powieść, 1847)
  • La Petite Fadette (powieść, 1849)
  • François le Champi (powieść, 1850)
  • Le Château des Désertes (powieść, 1851)
  • Histoire du véritable Gribouille (1851)
  • Le mariage de Victorine (sztuka teatralna, 1851)
  • La fauvette du docteur (1853)
  • Mont Revèche (1853)
  • La filleule (1853)
  • Les maîtres sonneurs (1853)
  • Adriani (1854)
  • Flaminio (sztuka teatralna, 1854)
  • Histoire de ma vie (autobiografia, 1855)
  • Autour de la table (1856)
  • La Daniella (1857)
  • Le diable aux champs (1857)
  • Promenades autour d'un village (1857)
  • Ces beaux messieurs de Bois-Doré (1858)
  • Elle et lui (opowieść autobiograficzna o związku z Mussetem, 1859)
  • Jean de la Roche (1859)
  • L'homme de neige (1859)
  • Narcisse (1859)
  • Les dames vertes (1859)
  • Constance Verrier (1860)
  • La ville noire (1861)
  • Valvèdre (1861)
  • La famille de Germandre (1861)
  • Le marquis de Villemer (1861)
  • Tamaris (1862)
  • Mademoiselle La Quintinie (1863)
  • Les dames vertes (1863)
  • Antonia (1863)
  • La confession d'une jeune fille (1865)
  • Laura (1865)
  • Monsieur Sylvestre (1866)
  • Le Don Juan de village (sztuka teatralna, 1866)
  • Flavie (1866)
  • Le Dernier Amour (1867)
  • Cadio (théâtre, 1868)
  • Mademoiselle Merquem (1868)
  • Pierre qui roule (1870)
  • Le Beau Laurence (1870)
  • Malgré tout (1870)
  • Césarine Dietrich (1871)
  • Journal d'un voyageur pendant la guerre (1871)
  • Francia. Un bienfait n'est jamais perdu (1872)
  • Nanon (1872)
  • Contes d'une grand'mère cz. 1 (1873)
  • L'orgue du Titan (1873)
  • Ma sœur Jeanne (1874)
  • Flamarande (1875)
  • Les Deux Frères (1875)
  • La tour de Percemont (1876)
  • Contes d'une grand'mère cz. 2 (1876)
  • Marianne (1876)
  • Légendes rustiques (La Reine Mab. La Fée qui court. Fanchette) (1877)
  • Les ailes du courage

Sand w filmografii[edytuj | edytuj kod]

Kilka powieści Sand zostało zekranizowanych, m.in. Indiana (1920), La mare au diable (1923 i 1972), La Petite Fadette (1912, 1915, 1979, 2004), Mauprat (1926, 1972)[10].

Postać George Sand występuje w filmach traktujących o życiu artystów, z którymi była związana, przede wszystkim Chopina (Pamiętna pieśń, USA 1945 czy Chopin. Pragnienie miłości, pol. 2002) oraz Musseta (Les enfants du siècle, 1999, z Juliette Binoche w roli Sand). Filmami, w których jest centralną postacią, są m.in. George qui? (franc., 1973) i Notorious Woman (USA, 1974)[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. 1,0 1,1 1,2 www.britannica.com George Sand
  2. Maquelonne Toussaint-Samat Historia stroju, Wydawnictwo WAB, Warszawa 2002, ss. 353–354, ISBN 83-87021-70-9
  3. George Sand Zima na Majorce, Bernardinum Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej, Pelplin 2006, ISBN 83-7380-353-X
  4. red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura francuska, t.II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974, s. 189
  5. 5,0 5,1 5,2 red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura..., s. 190
  6. red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura..., ss. 191–192
  7. 7,0 7,1 red. A. Adam, G. Lerminer, E.Morot-Sir, Literatura..., s. 191
  8. 8,0 8,1 red. A. Adam, E. Lerminer, E.Morot-Sir, Literatura..., s.192
  9. A. Parménie i C. Bonnier de la Chapelle, Histoire d'un èditeur et ses auteurs: P.-J.Hetzel (Stahl), Éditions Albin Michel, 22 Rue Huyghens, Paris, 1953, reprint z 1985, ISBN 2-226-02344-5
  10. http://www.imdb.com/name/nm0761168/ Ekranizacje utworów George Sand w IMDb
  11. http://www.imdb.com/character/ch0031998/ George Sand w IMDb

Paryż[edytuj | edytuj kod]

tytuł sekcji należy zamienić na oryginalną pisownię w danym języku

proszę skrócić hasło o zbędne sekcje wedle uznania; hasło 'Paryż' nie może być dłuższe niż 'Chopin'

Paryż (fr. Paris) – stolica i największa aglomeracja Francji, położona w centrum Basenu Paryskiego, nad Sekwaną (La Seine). Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. Znajdują się tu liczne zabytki i atrakcje turystyczne, co powoduje, że Paryż jest co roku odwiedzany przez ok. 30 milionów turystów.

W granicach administracyjnych Paryża zamieszkuje ponad 2 mln osób (wg spisu ludności z 2005 było to 2 153 600), w tzw. Wielkim Paryżu ok. 10 mln, a w całym zespole miejskim ponad 12 mln (w 2007 paryską przestrzeń aglomeracji zamieszkiwało 12 067 000 osób). Aglomeracja paryska konkuruje tym samym pod względem liczby ludności w Unii Europejskiej z Londynem.

Paryż, który jest osobnym departamentem o numerze 75, jest jednocześnie stolicą regionu administracyjnego Île-de-France. Oprócz departamentu paryskiego w jego skład wchodzą departamenty: Essonne (91), Hauts-de-Seine (92), Seine-Saint-Denis (93), Seine-et-Marne (77), Val-de-Marne (94), Val-d'Oise (95) oraz Yvelines (78).

Miasto ma układ koncentryczny z rozchodzącymi się gwiaździście bulwarami. Jego oś stanowi wcięta dolina Sekwany, która dzieli Paryż na dwie części: prawobrzeżną (północną) Rive Droite oraz lewobrzeżną (południową) Rive Gauche. Historyczne jądro Paryża stanowi wyspa Île de la Cité na Sekwanie, na której położony jest m.in. Palais de Justice oraz katedra Notre-Dame de Paris. Wyspa ta jest połączona z mniejszą wyspą Île Saint-Louis.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Paryż był pierwotnie osadą celtycką, głównym ośrodkiem plemienia Paryzjów (łac. Parisii), którzy zasiedlili Île de la Cité w III wieku p.n.e. W 52 r. p.n.e. przybyli tu Rzymianie. Miasto znane było wówczas pod nazwą Lutetia Parisiorum, gdzie Lutetia oznacza podmokłe miejsce. Niedługo później miasto zaczęło się rozwijać na lewym brzegu Sekwany (dzisiejsza Dzielnica Łacińska). Powoli coraz częściej używano jedynie nazwy Paris. Przez cały okres starożytności Paryż był mało znaczącą osadą i pozostawał w cieniu takich miast jak Lyon czy Bordeaux.

Rzymianie władali miastem aż do 508, kiedy to Chlodwig I, król Franków, założyciel dynastii Merowingów uczynił je swoją stolicą. Najazdy Wikingów w VIII wieku zmusiły mieszkańców do postawienia fortecy. Mimo to 28 marca 845 miasto zostało złupione. Słabość karolińskich królów Francji doprowadziła do wzrostu potęgi książąt Paryża. W 987 królem Francji obrany został Hugo Kapet.

W XI wieku Paryż został znacząco rozbudowany na prawym brzegu. W XII i XIII wieku, a zwłaszcza za rządów Filipa II nastąpił szybki rozwój miasta. Powstała pierwsza forteca Luwru oraz ważniejsze paryskie kościoły, w tym katedra Notre Dame. Kilka szkół na lewym brzegu zostało połączonych – tak powstał znany paryski uniwersytet Sorbona. Miasto przeżywało okres rozwoju jako ośrodek handlu oraz centrum naukowe, co zostało przerwane przez epidemię Czarnej Śmierci oraz wojnę stuletnią.

Po wyparciu Anglików, za panowania Walezjuszy, nastąpił bujny rozkwit kulturalny Paryża, choć władcy z tej dynastii często przebywali poza miastem, w zamkach w Dolinie Loary. Franciszek I rozbudował Luwr, był też mecenasem sztuki i sprowadził do Paryża wielu artystów. W II połowie XVI wieku zaostrzył się konflikt między katolikami i hugenotami, co doprowadziło do rzezi zwanej Nocą św. Barłomieja. W rezultacie wojen religijnych tron objął Henryk IV, pierwszy z dynastii Burbonów; przy tej okazji wygłosił słynne zdanie: „Paryż wart jest mszy”.

Burbonowie kontynuowali rozbudowę miasta, stawiając wiele znaczących budynków. Powstawały nowe dzielnice. Rozwój Paryża nie został zahamowany mimo przeniesienia, przez Ludwika XIV, siedziby królewskiej do pobliskiego Wersalu. Rozwijał się przemysł. Wyburzono mury miejskie, na ich miejscu powstały tzw. Wielkie Bulwary. W połowie XVII wieku Paryż miał już około pół miliona mieszkańców. Za panowania Ludwika XV w Paryżu utworzono straż pożarną (1722) i pierwszy urząd pocztowy (1738). Miasto stało się wielkim ośrodkiem kulturalnym i intelektualnym.

14 lipca 1789 wybuchła rewolucja francuska, którą zapoczątkowało zdobycie paryskiego więzienia Bastylii. W jej następstwie stracono króla Ludwika XVII i powołano republikę. Paryż był sceną kolejnych przewrotów. Pozostał stolicą Francji w okresie rządów Napoleona Bonaparte i restauracja Burbonów. Za panowania Ludwika Filipa nastąpił gwałtowny rozwój miasta, jak i całej Francji, przeżywającej rewolucję przemysłową. Okres monarchii lipcowej był też czasem wielkiego rozkwitu kulturalnego – w Paryżu żyli i tworzyli wielcy poeci, pisarze i artyści okresu romantyzmu, nie tylko francuscy.

Paryskie demonstracje w 1848 roku rozpoczęły Wiosnę Ludów, a we Francji spowodowały powstanie II Republiki. Po dojściu do władzy Napoleona III i ogłoszeniu II Cesarstwa rozpoczęto wielką przebudowę Paryża, nadzorowaną przez Georges'a Haussmanna. Obecny wygląd cetrum miasta jest w dużej mierze efektem tych działań. Monumentalne budynki miały świadczyć o znaczeniu Paryża, aspirującego do miana "stolicy świata".

W roku 1870 wybuchła wojna francusko-pruska; po klęsce pod Sedanem proklamowano III Republikę. Podczas długotrwałego oblężenie Paryża przez wojska pruskie miasto doznało największych zniszczeń w swojej nowożytnej historii. Stolica Francji skapitulowała 28 stycznia 1871 roku. Niedługo potem, 18 marca, wybuchła Komuna Paryska.

Mimo wojny i zawirowań politycznych pod koniec XIX wieku Paryż zaczął przeżywać okres rozkwitu, zwany belle époque. Podczas jednej z wystawaw światowych, które w Paryżu gościły kilukrotnie, powstał jeden z symboli miasta – wieża Eiffla (1889). W 1900 roku ruszyła pierwsza linia metra. Na przełomie XIX i XX wieku Paryż był uważany za artystyczną stolicę świata; tu powstały nowe prądy w sztuce, jak impresjonizm, kubizm i fowizm, a później dadaizm i surrealizm. Duży wpływ na architekturę miasta wywarła secesja. W roku 1900 w Paryżu zorganizowano igrzyska olimpijskie, które ponownie zagościły w mieście w 1924 roku.

W czasie I wojny światowej wojska niemieckie zostały odparte, zanim podeszły pod Paryż. Okres międzywojenny to dalszy rozwój miasta – w 1931 roku liczba mieszkańców Paryża siągnęła blisko 2,9 miliona. Aby złagodzić problemy z brakiem mieszkań, w latach dwudziestych zrealizowano projekt budownictwa socjalnego.

Podczas II wojny światowej w 1940 roku Wehrmachtowi udało się praktycznie bez walki zająć miasto, które to weszło w skład terytoriów francuskich włączonych do III Rzeszy. Okupacja zakończyła się wyzwoleniem w roku 1944.

17 października 1961 roku, w następstwie zamieszek i demonstracji związanych z wyzwoleniem się Algierii, policja paryska dokonała masakry Algierczyków. Prawdopodobnie zginęło od 50 do 200 osób, wielu było rannych. W maju 1968 roku doszło w Paryżu do protestów i strajków studenckich.

Po II wojnie światowej Paryż utracił swoją pozycję kulturalnej stolicy świata, ale pozostał ważnym ośrodkiem życia intelektualnego i artystycznego. Duży wpływ na rozwój miasta miały inwestycje poczynione za rządów prezydentów Georges'a Pompidou i François Mitterranda.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Współrzędne geograficzne Paryża to:

  • 48 stopni i 50 min. szerokości geograficznej północnej,
  • 2 stopnie i 20 min. długości geograficznej wschodniej.

Na północy kończy się wielka równina północno-europejska i zaczyna Basen Paryski. Otacza on dolinę Sekwany i zajmuje większą część Francji Północnej. Basen Paryski jest największym basenem osadowym Europy. Z punktu widzenia geografii skupia on większość krain położonych wokół Sekwany i Loary średniej, będącej rzeką boczną od końca ery trzeciorzędowej. Grunty paryskie są wapniowe, marglowe, gliniaste i piaskowe. Powierzchnia miasta wynosi 10 540 ha.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Od 1 stycznia 1860 roku Paryż podzielony został na 20 dzielnic (fr. arrondissement). Dzielnice są ponumerowane, a ich numeracja biegnie spiralnie od środka, zgodnie z ruchem wskazówek zegara (tworząc kształt muszli ślimaka). Najważniejsze pod względem turystycznym dzielnice mają numery 1-8. Leżące zewnętrznie Lasek Buloński i Bois de Vincennes należą odpowiednio do 16. i 12. dzielnicy. Każda z dzielnic ma wybieraną radę (conseil d'arrondissement), która z kolei wybiera swojego przewodniczącego (mera). Delegacja członków każdej z dzielnic tworzy Radę Paryża (conseil de Paris), która wybiera mera Paryża (stanowisko utworzone w 1977 r.).

Atrakcje turystyczne Paryża[edytuj | edytuj kod]

W Paryżu znajduje się wiele zabytków z różnych epok, dzieł sztuki, budowli architektonicznych, muzeów, uczelni oraz instytucji o znaczeniu międzynarodowym. Paryż to również światowe centrum mody.

Zabytki budowlane[edytuj | edytuj kod]

Muzea paryskie[edytuj | edytuj kod]

  • Luwr (Le Musée du Louvre) – jedno z największych muzeów sztuki na świecie, w jej zbiorach znajduje się m.in. Mona Lisa oraz Wenus z Milo
  • Musée d'Orsay – muzeum sztuki w budynku dawnego dworca kolejowego, zbiory malarstwa impresjonistycznego
  • Centre Georges Pompidou– muzeum sztuki współczesnej oraz centrum kultury, znane ze względu na swoją ciekawą architekturę z rurami na zewnątrz budynku
  • Muzeum Auguste'a Rodina – kolekcja rzeźb tego znanego francuskiego rzeźbiarza
  • Muzeum Montparnasse – zbiory komuny artystycznej ze wzgórza Montparnasse
  • Musée Cluny – muzeum sztuki średniowiecznej
  • Musée Gustave Moreau – muzeum poświęcone twórczości Gustave'a Moreau, malarza symbolisty
  • Musée du quai Branly – muzeum etnologiczne poświęcone cywilizacji Afryki, Azji, Oceanii i obu Ameryk, posiada zbiory 267 tys. eksponatów, z czego na stałej ekspozycji wystawiono 3500 eksponatów

Znane ulice i dzielnice[edytuj | edytuj kod]

Cmentarze[edytuj | edytuj kod]

Parki[edytuj | edytuj kod]

Inne[edytuj | edytuj kod]

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Paryskie uczelnie to:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]


Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, nazywany często Konkursem Chopinowskim – jeden z najstarszych i najbardziej prestiżowych konkursów wykonawczych na świecie, odbywający się co 5 lat w Warszawie. Jest jednym z niewielu konkursów monograficznych – we wszystkich jego etapach wykonywane są wyłącznie utwory jednego kompozytora. Zainicjowany został w 1927 r. przez polskiego pianistę, profesora Jerzego Żurawlewa (18861980).

Początki[edytuj | edytuj kod]

Spuścizna Fryderyka Chopina na początku XX wieku stanowiła dla pianistów i muzykologów zagadkę interpretacyjną. Jerzy Waldorff przytacza szereg zjawisk, które przyczyniły się do powstania wątpliwości, w jakim stylu grać Chopina: oceny jego sztuki jako "cierplarnianej i chorobliwej"; działalność uczniów i uczennic Chopina, którzy w swej grze wprowadzać elementy "rozhisteryzowanego rubata" i sprowadzać ją do "spowitego krępą sztandaru narodowej niewoli" (zdaniem Waldorffa szczególną rolę odegrały tutaj arystokratki: Marcelina z Radziwiłłów Czartoryska oraz Maria Kalergis); wreszcie działalność polskich teoretyków i kompozytorów (m.in. Jana Kleczyńskiego czy Władysława Żeleńskiego), którzy w swoich pracach określali niektóre utwory jako "dziwaczne" czy "poronione". Wreszcie po I wojnie światowej w muzyce pojawiły się prądy neoklasyczne – z Igorem Strawińskim i Sergiuszem Prokofiewem na czele – i zainteresowanie wykonawców muzyką romantyczną zaczęło słabnąć.

Pierwotnym celem ufundowania konkursu miała więc być – w zamierzeniu inicjatora, prof. Jerzego Żurawlewa, ucznia pianisty Aleksandra Michałowskiego – dyskusja o tym, jak grać Chopina. Przeszkodami był brak w Polsce instytucji Ministerstwa Kultury oraz zainteresowania władzy sztuką. O zorganizowaniu konkursu przesądziła dopiero obietnica prezydenta Ignacego Mościckiego, że obejmie konkurs swoim patronatem, oraz zabiegi księcia Włodzimierza Czetwertyńskiego, prezesa Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.

Główny organizator[edytuj | edytuj kod]

Do lat 60. konkurs powstawał przy współudziale Ministerstwa Kultury i Sztuki, w latach 19602005 organizowany był przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Edycja w roku 2010 przygotowywana jest przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.

Przesłuchania konkursowe odbywają się w Filharmonii Narodowej. Jednocześnie w wielu innych miejscach w Warszawie (m.in. w Teatrze Wielkim i Zamku Ostrogskich) organizowane są imprezy towarzyszące.

Podczas konkursu 17 października – w dzień śmierci Fryderyka Chopina – w Kościele św. Krzyża w Warszawie odprawiona zostaje uroczysta msza, podczas której wykonywane jest Requiem Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór ten, zgodnie z życzeniem kompozytora, wykonany był podczas mszy pogrzebowej 30 października 1849 w Kościele de la Madeleine w Paryżu.

Międzynarodowy status[edytuj | edytuj kod]

Konkurs im. Fryderyka Chopina jest jednym z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych konkursów muzycznych na świecie. W 1957 roku został – u boku turniejów m.in. w Bolzano (Konkurs Ferruccio Busoniego), Pradze, Genewie i Brukseli – jednym z kilkunastu członków-założycieli prestiżowej Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych, która obecnie zrzesza ok. 120 najbardziej znanych konkursów muzycznych na świecie (m.in. Konkurs Bachowski w Lipsku, Konkurs Czajkowskiego w Moskwie czy Konkurs Marii Canals w Barcelonie). Jednym z założycieli był także poznański Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego; z biegiem lat do Federacji przyjęte zostały także trzy inne polskie konkursy: Międzynarodowy Konkurs Dyrygencki im. Grzegorza Fitelberga (1982), Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Witolda Lutosławskiego (2000) oraz Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego (2010).

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Laureaci konkursu mają zapewniony szereg nagród regulaminowych i pozaregulaminowych – w formie nagród pieniężnych i rzeczowych oraz angaży i zaproszeń do koncertów. Nagrody pozaregulaminowe przyznawane są także uczestnikom, którzy nie znaleźli się w gronie laureatów – podczas XV konkursu były to m.in. nagrody "dla najwyżej ocenionego polskiego uczestnika", "za najlepsze wykonanie sonaty" (ufundowana przez Krystiana Zimermana), "dla najlepszej polskiej pianistki w konkursie" (ufundowana przez Barbarę Hesse-Bukowską).

Tradycją konkursu jest także przyznawanie przez jury nagród specjalnych:

Repertuar i jury[edytuj | edytuj kod]

Regulamin konkursu przewiduje kilkuetapową selekcję. Na każdym z etapów wykonywane są dzieła Fryderyka Chopina spośród podanych zbiorów, pojawiają się także utwory obowiązujące wszystkich kandydatów. Tradycyjnie w finale konkursu pianiści wykonują z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej Filharmonii Narodowej jeden z dwóch koncertów fortepianowych: e-moll lub f-moll.

Oceny dokonuje jury składające się z wybitnych artystów i pedagogów powoływanych przez dyrektora konkursu. Obecnie wszyscy jurorzy są pianistami; wcześniej jednak zdarzało się, by zasiadali w komisji także dyrygenci, krytycy i kompozytorzy. System oceny zmieniał się w kolejnych edycjach konkursu, był także przedmiotem licznych dyskusji i sporów – zwłaszcza podczas konkursu w 1980 r., gdy komisję demonstracyjnie opuściło dwoje jurorów, wcześniejszych laureatów konkursu: Louis Kentner oraz Martha Argerich. Louis Kentner nie pojawił się na konkursie już nigdy więcej, Martha Argerich natomiast jest jego stałą jurorką.

Przewodniczący jury[edytuj | edytuj kod]

Podczas każdej z dotychczasowych edycji międzynarodowej – z wyjątkiem pierwszego konkursu, kiedy to wszyscy jurorzy pochodzili z Polski – komisji przewodniczył Polak:

Honorowym przewodniczącym był także Artur Rubinstein.

Zwycięzcy[edytuj | edytuj kod]

Dotychczas pięciokrotnie zwycięzcami konkursu zostali Polacy: Halina Czerny-Stefańska (1949, ex aequo), Adam Harasiewicz (1955), Krystian Zimerman (1975) oraz Rafał Blechacz (2005). Uczelnią, która wykształciła najwięcej zwycięzców, jest moskiewskie Konserwatorium; w Polsce jest to Akademia Muzyczna w Krakowie, której absolwentami byli Halina Czerny-Stefańska oraz Adam Harasiewicz. Krystian Zimerman rozpoczął studia na Akademii Muzycznej w Katowicach dopiero po sukcesie na konkursie. Rafał Blechacz zdobył nagrodę w trakcie studiów na Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.

Edycja Rok Zwycięzcy
I 1927 Lew Oborin
II 1932 Aleksander Uniński[1]
III 1937 Jakow Zak
IV 1949 ex aequo: Bella Dawidowicz i Halina Czerny-Stefańska
V 1955 Adam Harasiewicz
VI 1960 Maurizio Pollini
VII 1965 Martha Argerich
VIII 1970 Garrick Ohlsson
IX 1975 Krystian Zimerman
X 1980 Dang Thai Son
XI 1985 Stanisław Bunin
XII 1990 I nagrody nie przyznano
II nagrodę zdobył Kevin Kenner
XIII 1995 I nagrody nie przyznano
II nagrodę zdobyli ex aequo Philippe Giusiano i Aleksiej Sułtanow
XIV 2000 Li Yundi
XV 2005 Rafał Blechacz

Edycje[edytuj | edytuj kod]

I Konkurs (1927)[edytuj | edytuj kod]

I konkurs odbył się w dniach 23–30 stycznia 1927 roku. Reprezentacja Polski liczyła 16 uczestników, reprezentacja z zagranicy obejmowała zaś jedynie 10 osób z siedmiu krajów.

Laureaci:

Dopiero siódmym dyplomem uznania został odznaczony Dymitr Szostakowicz, później jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku.

Wśród dwunastu jurorów znaleźli się wyłącznie Polacy, w większości pianiści związani z Warszawą: Witold Maliszewski, Zofia Rabcewiczowa, Zygmunt Butkiewicz, Zbigniew Drzewiecki, Henryk Melcer, Piotr Maszyński, Adam Sołtys, Felicjan Szopski, Józef Smidowicz, Józef Turczyński, Adam Wyleżyński, Jerzy Żurawlew

II Konkurs (1932)[edytuj | edytuj kod]

II konkurs odbył się w dniach 6–23 marca 1932 roku i cieszył się znacznie większym zainteresowaniem: wystąpiło 89 pianistów z 18 krajów (dwie osoby nie zadeklarowały przynależności państwowej). Został także poszerzony skład jury, w skład którego weszli także pianiści europejscy; wśród Polaków znaleźli się krytycy i powieściopisarz – co zdaniem Waldorffa miało zapobiec "ocenom gry opartym jednostronnie na profesjonalnej rutynie". W Komitecie Organizacyjnym zgodził się zasiadać kompozytor Karol Szymanowski.

Laureaci:

Wobec identycznej punktacji o podziale I i II nagrody zadecydowało głosowanie.

Wśród jurorów znaleźli się m.in. Josef Marx (Austria), Paul Weingarten (Austria), Artur de Greef (Belgia), Marguerite Long (Francja), Magda Tagliaferro (Brazylia), Carlo Zecchi (Włochy), Alfred Hohn (Niemcy), Richard Rosler (Niemcy). Wśród Polaków znaleźli się także Juliusz Kaden-Bandrowski (powieściopisarz), Stanisław Niewiadomski (krytyk), Franciszek Brzeziński (krytyk) i Adam Wieniawski (przewodniczący jury)

III Konkurs (1937)[edytuj | edytuj kod]

III konkurs odbył się w dniach 21 lutego – 12 marca 1937 roku. Do udziału zgłosiło się 250 kandydatów z Europy, Ameryki i Azji, ostatecznie w konkursie wzięło udział 79 pianistów z 21 krajów. Do pracy w 30-osobowym jury zaproszeni zostali najwybitniejsi ówcześni pedagodzy europejscy, wśród których znaleźli się m.in. kompozytor i pianista Emil Sauer, ostatni żyjący uczeń Franciszka Liszta, Wilhelm Backhaus z Austrii, Isidore Philipp i Lazare Levy z Paryża, nestor pianistów Harry Neuhaus z Moskwy.

Laureaci

IV Konkurs (1949)[edytuj | edytuj kod]

IV konkurs odbył się w dniach 15 września – 15 października 1949 roku i zbiegał się z setną rocznicą śmierci kompozytora. Przesłuchania odbywały się w sali budynku "Roma" przy ul. Nowogrodzkiej, przed wojną wykorzystywanej przez Dom Katolicki, jedynej sali koncertowej ocalałej w Warszawie po wojnie. Zorganizowanie konkursu było problemem logistycznym: w mieście nie funkcjonowały hotele, brak też było odpowiednich instrumentów do ćwiczeń. Wzięło w nim udział 54 pianistów z 14 krajów. Jurorzy także pochodzili z 14 krajów. Znaleźli się wśród nich Marguerite Long i Lazare Levy z Paryża, Carlo Zecchi z Włoch, Josef Marx z Austrii, Magda Tagliaferro z Brazylii, Lew Oborin z ZSRR, Arthur Hedley z Wielkiej Brytanii, Paweł Sieriebrakow, Lelia Gousseau, Henryk Sztompka, Jan Ekier, Stanisław Szpinalski oraz Zbigniew Drzewiecki jako przewodniczący. Jedyny raz w historii konkursu jury w trakcie pierwszych dwóch etapów nie znało nazwisk występujących, oceniając produkcje zza żaluzji.

Laureaci

V Konkurs (1955)[edytuj | edytuj kod]

V konkurs odbył się w dniach 22 lutego – 21 marca 1955 roku, na ten bowiem rok architekci zapowiedzieli ukończenie gmachu Filharmonii Warszawskiej. Na czele Komitetu Wykonawczego stanął pisarz Jarosław Iwaszkiewicz. Wyjątkowo liczne jury liczyło 30 osób z 16 krajów, m.in. Marguerite Long, Lazare Levy, Joseph Marx, Bruno Seidelhofer, Stefan Askenase, Arturo Benedetti Michelangeli (który dał także w trakcie konkursu koncert), Zbigniew Drzewiecki, Jan Hoffman, Stanisław Szpinalski, Henryk Sztompka, Margerita Trombini-Kazurow, Jerzy Żurawlew i kompozytor Witold Lutosławski. Na konkurs przyjechała królowa Belgii Elżbieta Gabriela Bawarska.

Do konkursu przystąpiło 77 kandydatów z 25 krajów, m.in. Ekwadoru, Cejlonu czy Chile.

Laureaci

VI Konkurs (1960)[edytuj | edytuj kod]

VI konkurs odbył się w dniach 22 lutego – 13 marca 1960 roku, wpisując się w obchody 160 rocznicy urodzin kompozytora, pod patronatem UNESCO. Wzięło w nim udział 77 pianistów z 30 krajów. W tym konkursie nagradzać miało "jury tak liczne i tak wspaniałe, jak nigdy przedtem ani potem w dziejach warszawskiej imprezy". Honorowym przewodniczącym był Artur Rubinstein. W 37-osobowym jury zasiadali także Zbigniew Drzewiecki (przewodniczący), Witold Małcużyński, Mieczysław Horszowski, Beveridge Webster oraz wielka Nadia Boulanger. Honorowymi gośćmi-obserwatorami byli książę Eugene Jose de Bourbon-Baviere, markiza Olga de Cadaval ora markiza de Gontaut Biron.

VII Konkurs (1965)[edytuj | edytuj kod]

VII konkurs odbył się w dniach 22 lutego – 13 marca 1965 roku. Udział wzięło w nim 76 pianistów z 30 krajów. Wśród 21 jurorów znaleźli się Zbigniew Drzewiecki, Jan Hoffman, Jan Ekier, Jakov Flier (ZSRR), Arthur Hedley (Wielka Brytania), Pál Kadosa (Węgry), Eugene List (USA), Nikita Magaloff (Szwajcaria), Vlado Perlemuter (Francja), František Rauch (Czechosłowacja), Magda Tagliaferro (Brazylia), Margerita Trombini-Kazuro (Polska), Bolesław Woytowicz (Polska).

Laureaci

VIII Konkurs (1970)[edytuj | edytuj kod]

VIII konkurs odbył się w dniach 7 – 21 października 1970 roku. Wzięło w nim udział 80 pianistów z 28 krajów. Szczególnym wydarzeniem był koncert jurorki Tatiany Nikołajewej, grającej zbiór Kunst der Fuge Jana Sebastiana Bacha.

Laureaci

IX Konkurs (1975)[edytuj | edytuj kod]

IX konkurs odbył się w dniach 7–28 października 1975. Wzięło w nim udział 84 pianistów z 22 krajów. Jury składało się z 24 osób. Byli to m.in. laureaci poprzednich konkursów: Louis Kentner, Witold Małcużyński, Jewgienij Malinin i Bernard Ringeissen. W czasie koncertu po raz ostatni wystąpił w Polsce Artur Rubinstein.

Po raz pierwszy zdarzyło się, by jedna osoba otrzymała wszystkie czołowe nagrody: Grand Prix, Złoty Medal oraz nagrody za najlepsze wykonanie mazurków i poloneza.

Laureaci:

X Konkurs (1980)[edytuj | edytuj kod]

Wzięło w nim udział 149 pianistów z 37 krajów. W jury konkursu znaleźli się m.in. Paul Badura-Skoda, Kazimierz Kord, Lidia Grychtołówna, Martha Argerich, Louis Kentner, Eugene List, Nikita Magaloff. Honorowym przewodniczącym był Artur Rubinstein, który jednak do Warszawy nie dotarł. W trakcie trwania konkursu, 3 października, zmarł jego inicjator, profesor Jerzy Żurawlew.

Uczestnikiem konkursu, który najmocniej utkwił w pamięci słuchaczy i pozostawał w trakcie Konkursu ulubieńcem publiczności, był Ivo Pogorelić (Jugosławia). Nie zdobył on żadnej z głównych nagród, odpadając w trzecim etapie i otrzymując tym samym wyróżnienie. W związku z niedopuszczeniem go do finału, na znak protestu, demonstracyjnie opuściła jury Martha Argerich. Pogorelicia wspierali także inni jurorzy – Magaloff, Badura-Skoda i Grychtołówna.

Już wcześniej, po ogłoszeniu wyników I etapu, doszło do innego skandalu – jury opuścił Louis Kentner.

Laureaci:

Wśród ośmiorga wyróżnionych znaleźli się także Kevin Kenner (USA) i Angela Hewitt (Kanada).

XI Konkurs (1985)[edytuj | edytuj kod]

XI konkurs odbył się w dniach 1–20 października 1985. Wzięło w nim udział 124 pianistów z 32 krajów.

Laureaci:

XII Konkurs (1990)[edytuj | edytuj kod]

Konkurs odbył się w dniach 1-21 października 1990 r. Udział wzięło 110 pianistów z 28 krajów.

Laureaci:

  • Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: nie przyznano
  • Nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Kevin Kenner i Wojciech Świtała
  • Nagroda Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu: nie przyznano

Był to pierwszy w historii konkurs, na którym komisja zadecydowała o nieprzyznaniu pierwszej nagrody. Laureat II miejsca, Kevin Kenner, już w 20 lat po sukcesie (2010) został zaproszony do jury.

XIII Konkurs (1995)[edytuj | edytuj kod]

Konkurs odbył się w dniach 1-22 października 1995 r. Udział wzięło 130 uczestników z 32 krajów.

  • Nie przyznano żadnej ze zwyczajowych nagród dodatkowych.

XIV Konkurs (2000)[edytuj | edytuj kod]

Konkurs odbył się w dniach 4-22 października 2000 r. Udział wzięło 94 pianistów z 25 krajów. Zasadniczo zmieniony został system punktacji przez komisję: wprowadzone zostały systemy "tak-nie" oraz pomocniczy system punktowy.

Laureaci:

  • Nagroda ex aequo Towarzystwa im. Fryderyka Chopina i Miasta Stołecznego Warszawy za najlepsze wykonanie poloneza: Sa Chen (Chiny) i Yundi Li (Chiny)
  • Pozostałych nagród nie przyznano.

XV Konkurs (2005)[edytuj | edytuj kod]

Konkurs odbył się w dniach 2-24 października 2005 r. i poprzedzony był wrześniowymi eliminacjami, w których udział wzięło 257 pianistów z 35 krajów. Jury zakwalifikowało 80 kandydatów z 19 krajów.

Laureaci:

  • Wszystkie nagrody dodatkowe otrzymał Rafał Blechacz.

Jury konkursu obradowało w składzie: Wiera Gornostajewa (Rosja), Choong-Mo Kang (Korea Południowa), Władimir Krajniew (Rosja), Hiroko Nakamura (Japonia), John O'Conor (Irlandia), John Perry (USA), Sergio Perticaroli (Włochy), Bernard Ringeissen (Francja), Dang Thai Son (Wietnam), Arie Vardi (Izrael), Fanny Waterman (Wielka Brytania), Zhou Guangren (Chiny) oraz dziewięcioro Polaków: Andrzej Jasiński - przewodniczący Jury, Piotr Paleczny, Lidia Grychtołówna, Adam Harasiewicz, Krzysztof Jabłoński, Janusz Olejniczak, Ewa Pobłocka, Regina Smendzianka, Józef Stompel.

XVI Konkurs (2010)[edytuj | edytuj kod]

Konkurs, odbywający się w 200 rocznicę urodzin kompozytora, zaplanowany jest na 2-23 października 2010 r. Po kwietniowych eliminacjach zakwalifikowano do udziału 81 pianistów.

Zasadniczo zmieniły się liczebność i skład jury, w którym zasiądą:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. I nagroda przypadła Unińskiemu w drodze losowania, przy identycznej punktacji uzyskanej od jury przez Węgra Imré Ungára

Źródła[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawiepomnik Fryderyka Chopina w Parku Łazienkowskim w Warszawie, przedstawiający odlaną w brązie postać kompozytora siedzącą pod stylizowaną mazowiecką wierzbą. Obok pomnika Syrenki, Kolumny Zygmunta, Pałacu na Wodzie czy Pałacu Kultury i Nauki, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych widoków związanych z Warszawą. Pomnik doczekał się nie tylko niezliczonych reprodukcji kalendarzowych, pocztówkowych, filatelistycznych itp., ale także kopii, z których najbardziej znana, w skali 1:1, znajduje się w Japonii w mieście Hamamatsu.

Projekt i pierwsza realizacja[edytuj | edytuj kod]

Pomnik wykonany został przez Wacława Szymanowskiego, który wygrał konkurs rozpisany w 1909 r. Miał on być wzniesiony w setną rocznicę urodzin pianisty w 1910 r. W jury konkursowym zasiadały takie postaci kultury i sztuki jak: Antoine Bourdelle, Józef Pius Dziekoński czy Leopold Méyet. Ponieważ projekt budził wiele kontrowersji, a prace przy jego realizacji zostały przerwane wybuchem I wojny światowej, zrealizowany został dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym. Odlano go w częściach we Francji, gdzie znajdował się gipsowy model, po czym, po przewiezieniu do Polski, zmontowano go w warszawskich Łazienkach. Został uroczyście odsłonięty 27 listopada 1926 roku. Otoczenie pomnika - cokół oraz basen - zaprojektował architekt Wydziału Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, profesor Oskar Sosnowski. Prace kamieniarskie wykonała łódzka firma Urbanowskiego.

Zniszczenie pomnika przez Niemców podczas II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

31 maja 1940 roku pomnik Chopina został przez Niemców wysadzony w powietrze i pocięty palnikami na mniejsze części. Złom powstały w wyniku tej dewastacji wywieziono koleją na zachód, gdzie jego fragmenty zostały użyte jako surowiec przeznaczony do przetopienia w niemieckiej hucie. Niemcy starali się zniszczyć także wszystkie kopie pomnika przechowywane w polskich muzeach. Jednemu z pracowników Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu udało się ukryć w piwnicy kopie głowy pomnika. Niemcy zniszczyli jednak wszystkie gipsowe repliki oraz drewnianą kopię rzeźby w skali 1:2, którą do poznańskiego muzeum przekazał sam autor.

Odbudowa po wojnie[edytuj | edytuj kod]

W wyniku dokonanej przez Niemców dewastacji odbudowa po wojnie nastręczała wielu trudności. Poszukiwano replik oraz zachowanych kopii pomnika mogących posłużyć za wzór do odtworzenia dzieła. W 1945 roku pracownicy Zakładów Rafineryjno-Przetwórczych we Wrocławiu znaleźli pośród zalegających na terenie fabryki hałd złomu głowę Chopina, jednak nie była to oryginalna głowa, ale tylko jeden z próbnych odlewów w znacznie pomniejszonej skali. Kompletną kopię całego pomnika udało się znaleźć dopiero podczas odgruzowywania zniszczonego domu Szymanowskiego na Mokotowie. Na podstawie tej kopii podjęto próbę wykonania wiernej repliki zniszczonego oryginału. Pomnik został zrekonstruowany i odsłonięty ponownie w 1958 r. Obecnie sąsiaduje on z sadzawką. Wokół pomnika i stawu rozmieszczonych jest wiele ławek, gdyż od 1959 roku w okresie letnim odbywają się tu koncerty utworów Chopina, wykonywane na fortepianie ustawianym u podnóża pomnika na specjalnie zaprojektowanej platformie. Dyrekcja parku pozwala słuchaczom na przebywanie na trawnikach okalających to miejsce.

Napis na cokole głosi: Posąg Fryderyka Chopina zburzony i zagrabiony przez Niemców w dniu 31 maja 1940 roku odbuduje Naród. 17-X-1946 r. Wyryto również słowa Adama Mickiewicza:

Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało...

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Hanna Kotkowska-Bareja: Pomnik Chopina. Warszawa: PWN, 1970.
  • Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: PWN, 1982.

Choroba Fryderyka Chopina[edytuj | edytuj kod]

Choroba Fryderyka Chopina i przyczyna jego przedwczesnej śmierci w wieku 39 lat do dziś pozostają niejasne. Mimo że za życia kompozytora rozpoznano u niego gruźlicę i na tę chorobę go leczono, od czasu jego śmierci w 1849 roku przedstawiono szereg alternatywnych rozpoznań wyjaśniających jego niedomagania zdrowotne.

Historia choroby[edytuj | edytuj kod]

Fryderyk Chopin od wczesnego dzieciństwa był delikatny i chorowity. Od najmłodszych lat był pod stałą opieką lekarzy. We wczesnej młodości rozwinęła się u niego nietolerancja tłustych posiłków (w szczególności szkodziła mu wieprzowina) – powodowały u niego bóle brzucha, biegunkę i utratę masy ciała. Później unikał tych objawów, przestrzegając diety. Poprawę przyniosła mu m.in. dieta z miodu i otrębów owsianych. Chopin osiągnął 170 cm wzrostu (25. centyl) i w wieku 28 lat ważył 45 kg (poniżej 3. centyla)[1].

Wiadomo, że w wieku 22 lat nie miał zarostu na twarzy: jak sam pisał w zimie 1832 roku, faworyty rosły mu tylko z jednej strony[1]. W 1826 roku przez sześć miesięcy chorował, mając powiększone węzły chłonne szyi i cierpiąc z powodu bólów głowy. W 1830 roku przewlekłe przeziębienie spowodowało obrzęk nosa, co przyczyniło się do odwołania koncertów w Wiedniu. W Paryżu w 1831 roku 21-letni kompozytor miał pierwszy epizod krwioplucia. Przez dwa miesiące 1835 roku ciężko chorował z powodu zapalenia krtani i oskrzeli, a przerwa w korespondencji docierającej do Warszawy była źródłem pogłosek o jego śmierci[2]. We wczesnej młodości zaczął leczyć się belladonną. Kaszel, z różnym nasileniem dokuczający mu przez całe życie, przez ostatnią dekadę życia kompozytor leczył, zażywając opium na cukrze. Chopin odkaszliwał dużą ilość wydzieliny, zwłaszcza rano, około godziny 10 rano[2]. Pianista okazjonalnie pił alkohol, niekiedy palił, a także – jak zauważyli niektórzy autorzy – przebywając wśród paryskich przyjaciół, był narażony na skutki biernego palenia[1]. W ostatnim roku życia cierpiał z powodu nie dającej się uleczyć biegunki, spowodowanej albo sercem płucnym, albo niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki (patrz dalej). 17 października 1849 roku o godzinie 2 w nocy, po gwałtownym ataku kaszlu, Chopin w wieku lat 39 zmarł. Jean Cruveilhier stwierdził zgon kompozytora, przystawiając lusterko do jego ust i oświetlając świecą źrenice. Zgodnie z wolą zmarłego przeprowadził również jego autopsję. Raport z badania pośmiertnego uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej lub pożaru Paryża w 1871[2]; wiadomo, że akt zgonu Chopina podawał jako przyczynę śmierci gruźlicę płuc i krtani. Wnioski z raportu znane są z drugiej ręki. Wojciech Grzymała w liście do Auguste Leo datowanym na październik 1849 pisze, że autopsja nie potwierdziła zmian gruźliczych w płucach, a choroba kompozytora nie była znana ówczesnej medycynie[2]. Wyniki sekcji były znane również Ludwice Chopin, Adolfowi Guttmannowi i Jayne Sterling, a ich relacje na ten temat były zgodne z cytowanymi wcześniej.

Lekarze Chopina[edytuj | edytuj kod]

Liczba lekarzy opiekujących się Fryderykiem Chopinem nie jest pewna; różni autorzy podają, że leczyło go 14[3], 31[4] lub "blisko 50"[5] medyków. Ponadto kompozytor utrzymywał przyjacielskie stosunki z kilkoma lekarzami, mogącymi okazjonalnie służyć mu fachową pomocą[4].

W Warszawie lekarzami Chopina byli Jan Fryderyk Wilhelm Malcz, Franciszek Girardot i Fryderyk Adolf Roemer. W Wiedniu za opiekę lekarską Chopina odpowiadał Johann Malfatti. W Paryżu lekarzami kompozytora byli Aleksander Hofman, Jean-Jacques Molin, Andre Francois Cauviere, Jan Matuszyński, Adam Raciborski, Pierre Gaubert, Gustave Papet i Coste. W 1848 roku w Londynie – Mallan i James Clark. W Paryżu w latach 1848 i 1849 leczył się u Léona Simona, Fraenkela, Davida Koreffa, Louisa i Rotha[1]. Ostatnim lekarzem kompozytora był Jean Cruveilhier.

Wywiad rodzinny[edytuj | edytuj kod]

Mało wiadomo o zdrowiu ojca Fryderyka; Mikołaj Chopin dożył 74 roku życia, kilkukrotnie przechodził infekcje dróg oddechowych. Matka kompozytora nie chorowała przewlekle i osiągnęła wiek 87 lat. Z trzech sióstr Fryderyka, Izabela dożyła 70 lat i nie chorowała; Ludwika cierpiała na nawracające infekcje dróg oddechowych i zmarła w wieku 47 lat; najmłodsza Emilia od urodzenia była delikatnego zdrowia, cierpiała z powodu nawracającego kaszlu i duszności; począwszy od 11 roku życia zaczęła miewać krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego i zmarła z powodu masywnego krwotoku w wieku 14 lat.

Gruźlica[edytuj | edytuj kod]

Za życia Chopina postawiono mu rozpoznanie gruźlicy i leczono go na tę chorobę zgodnie z ówczesnym stanem wiedzy, m.in. krwioupustami i głodówkami. Rozpoznanie gruźlicy znajdywało się w jego akcie zgonu, mimo (rzekomo) niestwierdzenia typowych zmian narządowych. Krytycy alternatywnych hipotez dotyczących choroby Chopina wskazują na szereg dowodów na rzecz rozpoznania gruźlicy[6][7][8]. Na gruźlicę wskazują przewlekły kaszel i krwioplucie; jej powikłaniami mogą być zarówno zapalenie osierdzia, powodujące niewydolność prawokomorową, jak i rozstrzenie oskrzeli, objawiające się produktywnym kaszlem i niewydolnością oddechową. 20-letni wywiad w kierunku krwioplucia jest rzadko spotykany w gruźlicy, ale nie niemożliwy; podobnie jamista gruźlica płuc występuje u dzieci rzadko, więc nie można jej wykluczyć u Emilii Chopin. Fryderyk mógł zarazić się gruźlicą od młodszej siostry[2]. Przeciwko gruźlicy przemawiałby fakt, że część lekarzy opiekującym się Chopinem za jego życia nie rozpoznało tej częstej i dobrze znanej choroby; argumentem byłby także brak zmian narządowych typowych dla gruźlicy w raporcie Cruveilhiera oraz współistniejące dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego[9].

W monografii poświęconej historycznym metodom leczenia gruźlicy poszczególne sposoby zostały omówione właśnie na przykładzie Fryderyka Chopina, ponieważ historia jego leczenia dobrze ilustrowała poglądy na temat leczenia gruźlicy w połowie XIX wieku[10].

Mukowiscydoza[edytuj | edytuj kod]

Hipotezę, jakoby Chopin cierpiał na mukowiscydozę, przedstawił jako pierwszy O'Shea w 1987 roku[11]. Tezę wsparli i spopularyzowali badacze z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu[12]. Na rzecz mukowiscydozy jako głównej przyczyny dolegliwości Chopina przemawiają: dolegliwości we wczesnym dzieciństwie, prawdopodobne rodzinne występowanie choroby (siostra Emilia), dolegliwości żołądkowo-jelitowe, nietolerancja pokarmów bogatych w tłuszcze, nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych, w tym ropne, z zaostrzeniami w okresie zimowym, nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych (zapalenie krtani, zapalenie zatok), beczkowata klatka piersiowa (widoczna na późniejszych zdjęciach i karykaturach), niewielka tolerancja wysiłku, epizod udaru cieplnego (częstszy u osób z mukowiscydozą), próchnica zębów (nasilona u chorych z mukowiscydozą), możliwa bezpłodność[2]. Nie ma dowodów na pałeczkowatość palców kompozytora – wyraz osteoartropatii przerostowej, częstej w tej chorobie – jednak bóle stawów rąk i kostek w ostatnim roku jego życia mogły być z nią związane[2]. Zasugerowano, że u Chopina występowała łagodna postać mukowiscydozy, której przebieg zaostrzyła współistniejąca gruźlica lub inna mykobakterioza[13]. Potwierdzenie hipotezy o mukowiscydozie Chopina mogłaby przynieść ekshumacja i badanie genetyczne zachowanych tkanek, jednak naukowcom nie udzielono do tej pory zgody na pobranie próbek serca z warszawskiego kościoła Świętego Krzyża[14].

Niedobór alfa1-antytrypsyny[edytuj | edytuj kod]

Hipotezę o niedoborze alfa1-antytrypsyny jako chorobie Chopina przedstawił Kuzemko w 1994 roku[1]. Według tej teorii śmiertelny krwotok Emilii pochodził z pękniętych żylaków przełyku wtórnych do marskości wątroby, występującej w przebiegu niedoboru alfa1-antytrypsyny. U Fryderyka do objawów niewydolności wątroby należałyby hipoproteinemia, cechy feminizacji (brak zarostu) i krwawienia z przewodu pokarmowego. Śmierć miałaby być skutkiem marskości wątroby oraz niewydolności oddechowej spowodowanej obturacyjną chorobą płuc.

Zwolennicy teorii o mukowiscydozie nie zgodzili się z częścią argumentów Kuzemki, wykazując, że mukowiscydoza równie dobrze tłumaczy objawy Chopina[15][12]. Sam Kuzemko przyznał, że typowymi objawami marskości wątroby w przebiegu niedoboru alfa1-antytrypsyny byłyby żółtaczka i wodobrzusze.

Hipotezę Kuzemki przypomnieli Reuben[16] i Eriksson[17] w 2003 roku.

Stenoza mitralna[edytuj | edytuj kod]

Stenozę mitralną jako możliwą, ale mało prawdopodobną przyczynę dolegliwości artysty omawiają Kubba i Young w pracy z 1998 roku[18]. Najważniejszym argumentem przeciw tej hipotezie jest brak danych o tym, aby Chopin chorował w dzieciństwie na gorączkę reumatyczną, najczęstszą przyczynę zwężenia zastawki mitralnej.

Inne choroby[edytuj | edytuj kod]

Kubba i Young obok mukowiscydozy i niedoboru alfa1-antytrypsyny wskazali na szereg innych, możliwych, ale mniej prawdopodobnych rozpoznań: zespołu Churga-Strauss, alergicznej aspergillozy oskrzelowo-płucnej, hipogammaglobulinemii, hemosyderozy płucnej, przewlekłych ropni płuc, płucnych malformacji tętniczo-żylnych[18].

Bezpłodność[edytuj | edytuj kod]

Chopin był aktywny seksualnie od wczesnej młodości, jednak brak informacji o tym, by pozostawił potomka. Niektórzy autorzy uznają to za przesłankę do jego niepłodności, co potwierdzałoby hipotezę mukowiscydozy[12].

Depresja[edytuj | edytuj kod]

Biografowie artysty piszą często o jego depresji, jednak tematyka ta rzadko była podejmowana przez lekarzy psychiatrów. Jednym z niewielu studiów na temat kondycji psychicznej Chopina jest praca Onufa-Onufrowicza z 1920 roku. Autor przedstawił w niej świadectwa biografów kompozytora dotyczące jego psychiki i wskazał na kilka objawów charakteryzujących chorobę maniakalno-depresyjną (obecnie choroba afektywna dwubiegunowa) i otępienie przedwczesne (obecnie odpowiadające rozpoznaniu schizofrenii), zaznaczając jednak, że brak informacji o tym, aby rozwinęły się u niego wyraźne objawy psychozy, a pojedyncze objawy mogą sugerować jedynie predyspozycję do tych chorób psychicznych[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 JA Kuzemko. Chopin's illnesses. „Journal of the Royal Society of Medicine”. 1287, ss. 769-72 (grudzień 1994). PMID 7853308. Dostępny online: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1294992/?tool=pubmed
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 John O'Shea. Music & medicine: medical profiles of great composers. Dent, Londyn 1990. ISBN 0-460-86106-9, s. 142-149
  3. K. Barry. Chopin and his fourteen doctors. Sydney Austral Med Publish Co, 1934. Cytat za: Sielużycki, 1976
  4. 4,0 4,1 C. Sielużycki. Lekarze Chopina. Archiwum Historii Medycyny 39, 3 s. 305-332 (1976)
  5. E. Stocki. Zapomniani lekarze-przyjaciele Fryderyka Chopina. Polski Tygodnik Lekarski 24, ss. 1102-1104 (1956). Cytat za: Sielużycki, 1976
  6. T.O. Cheng. Chopin's illness. "Chest" 114, ss. 654-5 (sierpień 1998). PMID 9726766. Dostępny online: http://chestjournal.chestpubs.org/content/114/2/654.2.long
  7. M.L. Margolis. The long suffering of Frederic Chopin, revisited. "Chest", 114, s.655 (sierpień 1998). PMID 9726767. Dostępny online: http://chestjournal.chestpubs.org/content/114/2/654.2.long
  8. E.R. Carter. Chopin's malady. "Chest" , 114, ss. 655-6 (sierpień 1998). PMID 9726768.
  9. A. Kubba. To the editor. "Chest", 114, s. 654 (sierpień 1998). Dostępny onlne: http://chestjournal.chestpubs.org/content/114/2/654.2.long
  10. Esmond Ray Long. A History of the Therapy of Tuberculosis and the Case of Frederic Chopin. University Press of Kansas 1956
  11. John O'Shea. Was Frédéric Chopin's illness actually cystic fibrosis?. "Medical Journal of Australia", 147, s. 586-9 (1987). PMID 3320707
  12. 12,0 12,1 12,2 L. Majka, J. Goździk, M. Witt. Cystic fibrosis--a probable cause of Frédéric Chopin's suffering and death. "Journal of Applied Genetics", 44, s. 77-84 (2003). PMID 12590184. Dostępny online: http://jag.igr.poznan.pl/2003-Volume-44/1/pdf/2003_Volume_44_1-77-84.pdf
  13. H. Persson, B. Wikman, B. Strandvik. Frederic Chopin--the man, his music and his illness. "Przegląd Lekarski", 62, ss. 321-325 (2005). PMID 16225061
  14. Tajemnica śmierci Chopina. Wywiad Olgi Woźniak z Wojciechem Cichym z I Katedry Pediatrii i Kliniki Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. "Przekrój" nr 2 (2010). Dostępny online: http://przekroj.pl/cywilizacja_nauka_artykul,6198,0.html
  15. P.D. Phelan. Chopin's illnesses. "Journal of the Royal Society of Medicine". 88, ss. 483-484 (sierpień 1995). PMID 7562840. Dostępny online: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1295316/?tool=pubmed
  16. A. Reuben. Chopin's serpin. "Hepatology". 37, ss. 485-488 (luty 2003). DOI 10.1002/hep.510370244. PMID 12540812
  17. S. Eriksson. Led Chopin av antitrypsinbrist? Försvunnet obduktionsprotokoll har gäckat sentida läkares försök att fastställa diagnosen. "Lakartidningen". 100, ss. 2449-2454 (lipiec 2003). PMID 12914142. Dostępny online: http://www.lakartidningen.se/old/content_0330_31/pdf/2449_2454.pdf
  18. 18,0 18,1 A.J. Kubba, M. Young. The long suffering of Frederic Chopin. "Chest". 113, ss. 210-216 (styczeń 1998). PMID 9440592. Dostępny online: http://chestjournal.chestpubs.org/content/113/1/210.long
  19. B. Onufrowicz. Frederick Chopin’s Mental Makeup. "Dementia Praecox Studies: A Journal of Psychiatry of Adolescence". Wyd. 3-4, ss. 199-204 (1920). Dostępny online: http://babel.hathitrust.org/cgi/m/mdp/pt?seq=5&view=image&size=100&id=mdp.39015070370088&u=1&num=199